‘Bamboe is overal toepasbaar, ook in de openbare ruimte’

Bamboekweker Bennie Nielen:
 
Bamboe is nog geen voor de hand liggende keuze als plant voor de openbare ruimte. Kweker Bennie Nielen ziet dat echter langzaam veranderen. ‘De mogelijkheden zijn onbeperkt. Als bodembedekker is het een plant met weinig beheerkosten en als windscherm een goede fijnstofvanger.’
 
Eerst een paar misverstanden over bamboe bespreken. Anders dan veel mensen denken, biedt de bamboegroep niet alleen hoog opgaande planten met de kenmerkende stevige holle stengels. Er zijn verschillende geslachten met soorten die dunne stengels produceren die onder de meter hoogte blijven, sommige zelfs onder de halve meter. Ook is er een grote groep bamboes met dunne stengels tot 2-4 meter hoogte. De stevige dikke stengels, waarmee bamboe het meest bekend is, zijn in Nederland te vinden bij het geslacht Phyllostachys. P. vivax is de meest indrukwekkende soort die bij ons bijna 10 meter hoogte haalt en stengels heeft tot 8 cm doorsnee. Kortom; de bamboegroep kent een grote diversiteit, overigens ook in bladvormen (van klein en smal tot groot en breed) en in blad- en stengelkleuren.
 
Bloei en woekering
Ook over de bloei bestaan misverstanden. Een bamboesoort bloeit in de regel om de circa 100 jaar en krijgt het daarna heel erg moeilijk. Eind vorige eeuw gebeurde dat bij de twee, toen meest bekende bamboes Pseudosasa japonica en Fargesia murieliae. De eerste kwam na flinke snoei weer behoorlijk terug, de tweede stierf definitief af. Uit de vele zaailingen zijn talrijke nieuwe selecties geïntroduceerd. Vegetatief vermeerderde selecties die voor een lange periode bloeivrij zullen zijn. Bamboe aanschaffen bij een betrouwbare kwekerij heeft daarom absolute voorkeur.
Tot slot is er het onderwerp woekeren. Om het woekeren wordt bamboe gevreesd. De eerder genoemde Fargesia is de enige in Nederland toepasbare bamboe die woekerloos door het leven gaat. Alle andere geslachten woekeren. Met de ondergrondse stengels – de zogenoemde rhizomen, met daar aan vast het dicht gesloten wortelgestel – zoekt bamboe zich altijd een weg de wijde wereld in. Slechts een goede wortelbegrenzer houdt hem tegen; een belangrijk aandachtspunt voor wie met bamboe aan de slag gaat.
 
Hufterproof
Bamboo Giant is de naam van de kwekerij van Bennie Nielen. Hij is al ruim 20 jaar bamboekweker. Bewust kiest Nielen voor een breed sortiment, overtuigd van de vele mogelijkheden met al die soorten en cultivars. Hij benadrukt de kansen voor bamboe in het openbaar groen: ‘Bamboe is jaarrond groen en, vergeleken met veel andere planten en mits goed toegepast, zeer onderhoudsvriendelijk.’
Bij goede toepassing vraagt het woekeren om de meeste oplettendheid. ‘Wortelbegrenzer is , omdat de rhizomen door de dunste voegen hun weg vinden. Naadloos cortenstaal is bruikbaar en ook beton houdt de plant in bedwang. Uiteraard is de traditionele wortelbegrenzer van buigzaam plastic, op rol leverbaar, ook zeer geschikt.’ Zo’n begrenzer moet tot 60 cm diep de grond in gaan en er enkele centimeters bovenuit steken. ‘Een ondiepe geul rondom graven is ook een optie. Dat is een goede oplossing in geval van grote bosschages in stadsparken. In Arboretum Kalmthout is daar een goed voorbeeld van te zien.’
Groot voordeel van bamboe vindt Nielen ook dat deze buitengewoon sterk is. ‘Hij groeit overal, op vrijwel elke grondsoort, verdraagt droogte en is hufterproof. Na een eventuele beschadiging is er snel en krachtig herstel.’
Grofweg is er zogezegd een verdeling te maken in bodembedekkende bamboes en hoge solitairen, Fargesia zit daar met z’n circa 4 meter tussenin. Goede bodembedekkers zijn Pleioblastus pygmaeus en Pleioblastus pygmaeus var. distichus. De laatste groeit compact en heeft decoratief varenachtig blad. Sasa tsuboiana en Sasaella masamuneana f. albostriata zijn ook goed bruikbaar. De laatste is witbontbladig. ‘Dit relatief kleine plantmateriaal koop je in P9 (9 x 9 cm) of 2 liter-pot en met 5 tot 7 planten per vierkante meter is een plantvak het 2de of 3de groeiseizoen gesloten.’
 
Winterhard
De winterhardheid van de genoemde bodembedekkers is prima. Bij extreme kou kan het blad indrogen. ‘Geen probleem, want het hele plantvak is einde winter eenvoudig te klepelen. Binnen een paar weken verschijnt weer vers groen blad.’
Als goed voorbeeld van het gebruik van bodembedekkende bamboe noemt Nielen de gemeente Lelystad waar wadi’s – voor de opvang van overtallig water bij hevige regenval – zijn omsloten door lage bamboe. Het midden van de wadi is gevuld met grind. ‘Bamboe groeit niet in constant natte grond, maar tijdelijk extreem vochtig is geen probleem. Langs de buitenkant is de bamboe omsloten door wortelbegrenzer.’  
Lage bamboes zijn ook prima geschikt om taluds mee te beplanten. Het stevige stelsel van rhizomen en wortels houdt de grond goed vast. Als een voorbeeld noemt Nielen de aanplant die hij eens leverde voor taluds tegen grote silo’s voor waterzuivering. ‘En in Frankrijk, bij Clermont Ferrand waar het in de winter flink koud kan zijn, hebben we bodembedekkers geleverd voor een verlaagde metrolijn. De taluds zijn helemaal begroeid met Sasa tsuboiana en Pleioblastus pygmaeus var. distichus. De bevindingen zijn goed, het onderhoud is minimaal.’
Een andere mogelijkheid is het gebruik van Fargesia rufa. Gemeente Hoogeveen koos bij een vliegveld, rondom een zogenoemdfe spottershill, voor deze bamboe. Anders dan bijvoorbeeld Sasaella en Pleioblastus, heeft deze amper bladverdroging bij een koude winter. Echter Fargesia rufa is geen spreidende bodembedekker maar een polvormige plant tot circa 2 meter hoogte. Hier werd daarom besloten om dichter te planten en jaarlijks tot een meter hoogte te klepelen. ‘De plant kan daar prima tegen en inmiddels heeft zich een goed sluitende aanplant gevormd.’
 
Opvang fijnstof
Bij de hogere bamboes is er keuze uit Semiarundinaria, Fargesia en Phyllostachys. De belangrijkste soort van de eerste is S. fastuosa, letterlijk vertaald betekent dit trotse bamboe. De kaarsrechte stengels groeien tot 6-7 meter hoogte. ‘Een statige soort, mooi in combinatie met moderne architectuur. Wel woekerend.’ Fargesia woekert zoals eerder gezegd niet. Kenmerkend zijn de relatief dunne stengels en het fijne blad. De hoogte gaat tot maximaal 4,5 meter. Binnen het geslacht Phyllostachys is de meeste keuze met hoogtes tussen de 4 en 8 meter en dikke stengels in soms opvallende kleuren. Zwart zijn ze bij P. nigra, opvallend geel bij bijvoorbeeld P. aureosulcata ‘Aureocaulis’. Zonder snoei vormen zich ondoordringbare, jungleachtige bosschages. Ideaal om lelijke muren mee weg te werken of bijvoorbeeld een geluidswal langs een openbare weg mee aan te leggen.
Recent voorbeeld van zo’n geluidswal is de aanplant van Fargesia robusta ‘Campbell’ langs de N425 in Noord-Holland. Dat heeft de toekomst. Zo’n bamboewand absorbeert geluid terwijl beton bijvoorbeeld juist terugkaatst. Ook vangt bamboe veel fijnstof op. ‘Na deze eerste aanplant zie je dat diverse gemeentes dit in de gaten houden. Uiteindelijk is zo’n geluidswal veel goedkoper dan schermen. En het onderhoud is te verwaarlozen.’