Biobased asfalt, lage temperatuur asfalt, antivriesasfalt en ultrastil asfalt: wie denkt dat MKB-wegenbouwers niet groot genoeg zijn om te innoveren, moet maar eens een kijkje nemen bij het Asfalt Kennis Centrum in Venlo. Twaalf MKB-wegenbouwers richtten dit innovatiecentrum tien jaar geleden op en dat werpt zijn vruchten af. GWW-Totaal ging samen met het Asfalt Kennis Centrum op bezoek bij één van de initiatiefnemers, het 118 jaar oude wegenbouwbedrijf Versluys & Zoon BV in Bodegraven. Wat is er in die tien jaar allemaal bereikt?
 
Tekst: ing. Frank de Groot
 
‘We hebben tegenwoordig te maken met een open competitieve markt, waarbij de verantwoordelijkheden ook steeds meer bij die markt komen te liggen’, zegt ing. Paul Landa, directeur Asfalt Kennis Centrum. ‘Opdrachtgevers stellen steeds vaker prestatie-eisen, in plaats van een voorgekauwd bestek. EMVI (economisch meest voordelige inschrijving, red.) is daar een voorbeeld van. Bedrijven moeten dus, naast prijs en capaciteit, steeds sterker inzetten op innovatie. De grote wegenbouwbedrijven hebben dan een voorsprong, doordat ze eigen laboratoria en R&D-afdelingen hebben. Om het MKB een gelijke kans te geven hebben twaalf MKB-wegenbouwers tien jaar geleden het Asfalt Kennis Centrum (AKC) opgericht. Hierbij kunnen ze gebruikmaken van een gezamenlijk laboratorium en R&D. Ook kunnen we samen optrekken bij het aanvragen van subsidies.’
Volgens Landa kunnen de deelnemers ervoor kiezen om zelf een product te ontwikkelen of dit samen te doen met andere deelnemers. In dat laatste geval kan een nieuw product dan door alle deelnemers worden ingezet bij projecten. ‘Voordeel van een gezamenlijk ontwikkeling is dat je het ook samen kunt promoten bij opdrachtgevers, waardoor de implementatie in de markt sneller verloopt.’
 
Groen asfalt
Een voorbeeld van een succesvolle gezamenlijke ontwikkeling is ‘groen asfalt’, dat geproduceerd wordt met lignine, LynPave® en Anova™. Regulier asfalt bestaat uit mineralen (steenslag, grind en zand), vulstoffen (bijvoorbeeld vliegas) en lijmstoffen (bitumen). Bitumen is de laatste stroperige fractie van olieraffinage en vormt doorgaans zo’n 4 tot 5 procent van het asfaltmengsel. ‘Al sinds 2010 werkt het kenniscentrum samen met het Nederlands Cluster Organisatie Bouwstoffen (NCOB) en de universiteiten van Wageningen en Groningen om het idee van ‘biobased asfalt’ uit te kristalliseren’, zegt Hendrik Post, projectleider Biobased van het AKC. ‘Bij biobased asfalt willen we zoveel mogelijk bitumen vervangen door een plantaardig bindmiddel. Een goed alternatief blijkt lignine te zijn: dat is een stof uit de celwand van planten en bomen, die fungeert als het cement tussen de vezels. Bij het winnen van houtvezels voor papierproductie komt lignine vrij. Het plakt goed, is goed te verwerken en doet ook in de UV-stabiliteit en dimensiestabiliteit niet onder voor bitumen. Om de gewenste stroperigheid te krijgen wordt LynPave® olie bijgevoegd. Bij de productie van nieuw asfalt kan inmiddels tot wel 50 procent van de bitumen worden vervangen door lignine.’
 
Toepassing Anova™
Toevoeging van een ander biobased materiaal ‘Anova™’ is voorlopig vooral voorbehouden aan hoge percentages gerecycled asfalt. ‘Zo’n zeventig procent van het asfalt dat wij verwerken is gerecycled asfalt’, zegt Piet Erkelens, Hoofd bedrijfsbureau van Versluys & Zoon, dat als deelnemer van AKC groen asfalt met LynPave® en Anova™ kan leveren.
Anova™ is een gemodificeerde plantaardige olie die door Cargill Industrial Specialties wordt geproduceerd. Dit bedrijf zocht nieuwe afzetmarkten voor hun plantaardige olie en kwam bij het AKC terecht. Mourik Groot Ammers heeft als eerste dit materiaal verwerkt in een onder- en deklaag op het KIS project bij Nieuw Lekkerland. Vanuit Nederland moet Anova™ verder in de Europese wegenbouw worden toegepast. ‘De plantaardige olie re-activeert het verouderde oude bitumen in asfaltgranulaat, waardoor dit mengsel weer toepasbaar is voor nieuw asfalt. Hierdoor is de één miljoen ton zoab-granulaat die nu jaarlijks vrijkomt veel hoogwaardiger te verwerken.’
 
Toepassing LynPave®
En voor nieuw asfalt? Landa: ‘Dat kan ook met LynPave®, een biobased olie. Daar krijgt de opdrachtgever echter wel veel voor terug. Het nieuwe asfalt heeft niet alleen als voordeel dat een fossiel product wordt vervangen door een plantaardig product. LynPave®-asfalt wordt namelijk geproduceerd bij een temperatuur die 30 tot 40 °C lager is dan bij productie van reguliere asfalt. Dat leidt tot reductie van brandstofgebruik en daardoor een CO2-reductie van ruim 20 procent. Bovendien heeft LynPave®-asfalt  een langere levensduur dan regulier asfalt. Tot slot wordt ook de kwaliteit van nieuwe bitumen steeds schraler, omdat olie-maatschappijen steeds meer moeite moeten doen om olie te winnen. Het verdienmodel is de brandstof en niet het restafval, wat bitumen is!’
Mocht het “groene asfalt” echt doorbreken dan is het wel een uitdaging om voldoende plantaardige olie te kunnen produceren. Landa: ‘Dan moet je ook gaan denken aan andere winlocaties voor plantaardige oliën, zoals vlasolie in de regio Twente. In Nederland wordt vlas bijvoorbeeld aangeplant om uitputting van grond door monocultuur te voorkomen. De vlasplant voegt stikstof toe aan de grond en de vezels van de plant zijn weer te gebruiken voor bijvoorbeeld bouwmaterialen. Voorlopig is de bitumenprijs door de lage olieprijs ook laag en dan is het lastiger concurreren met groen asfalt. Maar we kunnen niet eeuwig doorgaan met de winning van fossiele brandstoffen.’
Inmiddels zijn in Nederland al diverse proefvakken aangelegd en worden de eigenschappen gemonitord. Zo is bij een proef in Sluiskil door AKC-deelnemer H4A, Provincie Zeeland en Zeeland Seaports de helft van de bitumen vervangen door lignine. Dat deed het wegenbouwbedrijf letterlijk voor de deur, waar de eigen vrachtwagens al een half jaar over een strook van 70 meter heen rijden. De asfaltstrook is nog steeds schadevrij. Gedurende de proef van twee jaar worden ook enkele malen asfaltkernen geboord voor onderzoek in het AKC.
In het oosten en noorden van Nederland passen de AKC deelnemers Jansma, Fuhler, De Roo, TWW, Dostal, Dusseldorp, NTP en ACON de LynPave® olie ook toe in deklagen, waarbij een gemeente in het oosten deze olie als eerste in Nederland in hun bestek heeft opgenomen.
 
Ultrastil asfalt
Het Asfalt Kennis Centrum heeft in opdracht van Versluys een ultra stil asfalt ontwikkeld: RubberPave. Ook andere AKC deelnemers  leveren inmiddels dit product. Erkelens licht toe: ‘RubberPave bestaat uit een juiste combinatie van gerecyclede rubberen afvalbanden, steentjes en bindmiddel. Uniek is het mengproces waardoor een high performance bindmiddel ontstaat: bitumenrubbergranulaat. In één kilometer weglengte van 3,50 meter breed wordt in de deklaag rubber gebruikt, afkomstig van 1.250 autobanden. Een substantieel deel van het autobandenrubber is nog steeds afkomstig van natuurrubber, dus volgt dit materiaal ook de uitgangspunten van een biobased economie.’
Landa vult aan: ‘In het Asfalt Kennis Centrum is een testprogramma doorlopen om de optimale samenstelling van het mengsel te bepalen. Het resultaat? Mengseleigenschappen die optimaal aansluiten op de gewenste waarden: geluidsreductie en lange levensduur. Doelstelling is dat RubberPave minimaal tien jaar meegaat en het geluid reduceert tot maar liefst 10 decibel.’
Erkelens: ‘Versluys heeft samen met de andere AKC deelnemers Jansma, H4A, Verhoef Langerak en Roelofs Den Ham, inmiddels diverse testprojecten op haar naam staan die de uitstekende geluidsreductie bevestigen. Op deze projecten is een geluidreductie van 6 tot 8 decibel gerealiseerd met de doelstelling te streven naar een reductie van 10 dB(A). De testen duren nog voort en nog steeds boeken we betere resultaten.’
Inmiddels is een eerste officiële C-Wegdek erkenning voor RubberPave A afgegeven. Deze erkenning is in een korte tijd tot stand is gekomen door de gezamenlijke aanpak. De vakken zijn door de bedrijven voor diverse gemeentes en provincies in geheel Nederland gelegd. De C-Wegdek erkenning voor RubberPave B volgt binnenkort.
 
Natuurlijke gebonden halfverharding
Speciaal voor wandel- en fietspaden en pleinen heeft het Asfalt Kennis Centrum in opdracht van Versluys Groep een gestabiliseerde halfverharding van uitsluitend natuurlijke materialen ontwikkeld: GraviLyn®. Thijs van Hoof, projectleider bij het wegenbouwbedrijf, is ook aangeschoven: ‘Dit is een mengsel van het goudgele mineraal ‘Gravier d’Or, gebonden met LynPave®. Met deze plantaardige olie kunnen vrijwel alle minerale kleuren worden gebonden. Door de olie krijgen de minerale kleuren een warme uitstraling. Zo is er voor ieder wandel- of fietspad altijd een natuurlijke kleur die bij de omgeving past. GraviLyn® bestaat volledig uit natuurlijke materialen en is uitstekend machinaal en handmatig te verwerken en met een banden- of statische wals te verdichten. Dit product wordt koud geproduceerd en kent daardoor een lage CO2-uitstoot.’
De gebonden halfverharding is ook deels rond het nieuwe kantoor in Bodegraven toegepast. Het voelt keihard aan en lijkt zelfs geschikt voor autoverkeer. ‘Nou, een auto kan er af en toe ook wel overheen rijden. Maar voor intensief verkeer is deze halfverharding minder geschikt. Het is opvallend te zien dat het materiaal gedurende de tijd steeds sterker wordt. Natuurlijk gebonden materialen zijn verrassend sterk! Kortom: GraviLyn® biedt de voordelen van een verharde weg, met de natuurlijke uitstraling van een onverhard pad zonder stof en modder gedurende de respectievelijk de droge en natte jaargetijden. Verder is GraviLyn® na verkleinen geschikt voor hergebruik’.
Een groot project met GraviLyn® is de Groene Loper in Maastricht. Als de dubbellaags tunnel, in de A2 die Maastricht in tweeën splijt, eind 2016 klaar is, komt er bovenop een langgerekte, intieme bomenlaan: de Groene Loper. Deze parklaan, wordt na keuze uit drie proefvakken, door het projectteam volledig uitgevoerd met GraviLyn®.
 
Antivries asfalt
De Snelbinder, de fietsverbinding over het Vlietpolderplein in Naaldwijk, is in 2015 door AKC-deelnemer Mourik Groot-Ammers voorzien van zogenoemd ‘antivries’ asfalt (MElt®). Daarin zijn verschillende zoute mineralen toegevoegd aan het bitumen. Het zout komt vrij zodra er neerslag op het wegdek valt en zorgt voor een vriespuntverlaging tot -5 graden. Post van het AKC legt uit: ‘Dit asfalt is duurzamer, veiliger voor de fietser en goedkoper in onderhoud. Het wegdek bevriest in de winter tot -5°C niet. Daardoor is er veel minder kans op gladheid. De provincie reduceert met het nieuwe asfalt ook de CO2-uitstoot.’
Volgens Post zijn met name fietsbruggen erg gevoelig voor gladheid: ‘En al helemaal door de opkomst van de dunne en lichte composietbruggen. Dan moet je al bij circa +2°C uitrukken met strooizout als het een heldere nacht is. In de winter is dat dus zeer vaak. Maar met antivriesasfalt vermindert dat aanzienlijk. Antivries-asfalt- en Antivries-oppervlakbehandelingen zijn veiliger en weliswaar duurder, maar je bespaart veel geld en zout doordat je maar een paar keer per winter hoeft te strooien.’
Met dit asfalt worden volgens Post ook de totale onderhoudskosten over een periode van twintig jaar verlaagd met 11%. Door het gebruik van het nieuwe asfalt reduceert de provincie de CO2-uitstoot met  18% ten opzichte van traditioneel asfalt. Naast de fietsverbinding staat een zonnepaneel als energievoorziening van het gladheidsmeetsysteem. Post: ‘Afgelopen winter is de werking van het antivries-asfalt gemonitord. De provincie beslist op basis hiervan of het antivries-asfalt ook op andere locaties in Zuid-Holland toegepast kan worden. De testresultaten van afgelopen winter zijn in ieder geval zeer positief!’
Ook Versluys & Zoon heeft samen met het AKC en Cargill een antivries product ontwikkeld: SafeLane®. Dit is een epoxy-gebonden antivries-deklaag die op een composiet fietsbrug in opdracht van de Gemeente Hellevoetsluis als eerste in Nederland is aangebracht. Erkelens: ‘Hierbij moet je ongeveer twee keer per jaar de brug preventief strooien, om weer voldoende zout aan het oppervlak toe te voegen. Maar die strooironde kun je mooi combineren als je toch in de buurt bent voor gladheidsbestrijding van de reguliere wegen bij hevige vorst of neerslag in de vorm van ijzel of sneeuw.’
De antivrieslaag neemt het preventief gestrooide zout op en houdt dit ongeveer twee maanden vast. De antivriesdeklaag is in februari 2016 getest. Erkelens toont trots een foto met het resultaat na een heldere winternacht. Op de foto is een rijpvrije fietsbrug te zien, terwijl het leuningwerk en de randen van de brug bevroren zijn. Het zoveelste positieve resultaat van het Asfalt Kennis Centrum en haar deelnemers.
 

Asfalt Kennis Centrum

 
Het Asfalt Kennis Centrum (AKC) is in 2006 opgericht door twaalf MKB infrabedrijven uit de sector asfaltwegenbouw. Deze infrabedrijven hebben eigen asfaltproductielocaties verspreid over heel Nederland. Het doel van de organisatie is kennis en innovatie toegankelijk te maken voor de leden.
 
Grote aannemers hebben eigen researchmogelijkheden die kleinere bedrijven missen. Het Asfalt Kennis Centrum zorgt ervoor dat kennis gedeeld kan worden, maar dat ook de kleinere bedrijven meer mogelijkheden heb tot het uitvoeren van onderzoek en innovatie.
 
Deelnemers zijn:
– Asfalt Combinatie Oost Nederland (ACON), Zevenaar
– De Roo Wegenbouw, Emmen
– Fuhler Wegenbouw Emmen
– H4A, Sas van Gent
– Jansma Drachten
– Mourik Groot-Ammers
– NTP Groep, Hattem, Enschede en Zevenaar
– Roelofs, Den Ham
– Twentse Weg- en Waterbouw bv (TWW), Oldenzaal (Dostal Vorden en Dusseldorp Lichtenvoorde)
– Verhoef Infra, Langerak
– Versluys & Zoon BV, Bodegraven
 
Asfalt Kennis Centrum
Olivier van Noortweg 10
5928 LX Venlo
Tel:      (077) 850 72 55
www.asfaltkenniscentrum.nl
E.        la***@as*****************.nl