Natuurlijk gras vraagt gedegen aanpak

Een sportveld van natuurlijk gras vraagt meer aandacht dan in de regel wordt gedacht. Voor specialist Christ Koolen is het eenvoudig: ‘Het is een specialisme, maar met de juiste machines, juiste materialen, juiste mensen en het juiste toezicht loop je nergens tegen aan.’
 
De locatie is voetbalvereniging Victoria ’03 in Oudenbosch, we kijken uit op grasgroene sportvelden in topconditie. Aan het woord is Christ Koolen, als grasdeskundige adviseur bij betaald-voetbalorganisaties. ‘Voor 99% gaat het daarbij om levend gras, bij 1% om hybride-gras.’ Dat laatste vraagt enige uitleg. Hybridegras is speciaal ontwikkeld kunstgras dat wordt ingevuld met zand wat daarna wordt ingezaaid met graszaad. Voetbalclub Vitesse heeft het liggen. Grootste voordelen zijn de stabiele en vlakke ligging en de bevordering van de spelsnelheid. ‘Extra is dat het als gras ruikt en er als gras uitziet. Bijna niemand ziet het verschil met een traditioneel grasveld.’
Hybride-gras is bezig aan een opmars. De meeste voetbalclubs met een klassiek veld hebben na elke wedstrijd te maken met losgetrapte pollen. ‘Bij een hybride-veld is dat onmogelijk.’ Onder andere Real Madrid heeft dit ‘mixto-gras’, net als het Jan Breydelstadion in Brugge. ‘Daar is het de ideale oplossing. Brugge heeft twee clubs, het veld wordt wekelijks bespeeld.’ Nadelen zijn er echter ook. Coolen noemt als meerwerk het veld soepel houden, ofwel te voorkomen dat verdichting van de toplaag ontstaat. Ander aandachtspunt is de ondergrond; blijkt dat er na de aanleg fouten zijn gemaakt dan is herstel lastig. ‘Dat kost veel werk, dus veel geld.’
 
Bodemgesteldheid
Een goede ondergrond is uiteraard ook belangrijk bij een traditionele mat van natuurlijk gras. Nog te vaak merkt Koolen dat gemeenten en overheidsinstellingen bij de aanleg, en ook bij het beheer, kiezen voor de laagste inschrijver. Niet zelden gaat het dan om bedrijven die onvoldoende gespecialiseerd zijn. ‘Een weg- en waterbouwer bijvoorbeeld zal bij nat weer of vorst eerder geneigd zijn door te werken dan een gespecialiseerd bedrijf.  En dat zorgt voor bodemschade. Affiniteit met groen ontbreekt vaak, net als specifieke kennis. Overigens speelt de toezichthouder hier natuurlijk ook essentiële rol bij.’
Onderzoek naar de bodemgesteldheid gebeurt bij sportvelden nog altijd veel te weinig. ‘En de ergste fouten, die met de grootste consequenties, maakt men vaak op het diepste punt.’ Waarbij het op dat diepste punt fout kan gaan, is met de drainage. Koolen bezocht eens een net aangelegd sportveld met wateroverlast. Na onderzoek bleek dat de drainagebuizen bij nat weer waren weggelegd. De geulen, die boven de drainagebuizen altijd waterdoorlatend zand als vulling moeten krijgen, waren achter de draineermachine door de druk van het vocht meteen weer ingezakt. Het leed was geschied. ‘Er komt toch maar een sportveld op te liggen, is vaak de redenatie, maar de wateroverlast veroorzaakte uiteraard de nodige problemen.’
 
Tijdsdruk
Tijdsdruk is meestal het euvel. Te vaak maken opdrachtgevers een planning waar ze niet van af willen wijken. ‘In geval van tijdnood heeft zelden iemand de tegenwoordigheid van geest om even op de rem te trappen. Om weer even met z’n allen rond de tafel te gaan zitten. Doorgaan onder slechte omstandigheden kan tot grote problemen leiden.’ Het advies van Koolen is altijd om er vanaf het begin een specialist bij te betrekken. En zorgen voor een ruime tijdspanne. Een ander probleem dat hij vaak tegenkomt, is het gebruik van te zwaar materieel. ‘Je moet aangepast materiaal hebben. Daarbij speelt de wieldruk van de banden een belangrijke rol. Lagedruk-banden hebben uiteraard de voorkeur.’
Is het veld gedraineerd en geëgaliseerd dan vraagt de toplaag om aandacht. Coolen laat eerst de korrelgrootte-verdeling onderzoeken. ‘Met die kennis kun je werken richting de ideale situatie, de perfecte structuur.’ Die ideale situatie is een goed doorlatende ondergrond met een geprepareerde toplaag van 10 tot 15 cm die voldoende stabiliteit heeft om kuilen en kwetsuren te voorkomen.
 
Bodemleven
De sterkte van de grasmat zelf hangt af van de gebruikte grassoorten. Koolen kiest voor veldbeemdgras en Engels raaigras. Veldbeemdgras wordt algemeen gezien als het meest waardevolle gras omdat het worteluitlopers maakt. ‘Het betonijzer in de grasmat.’ Engels raaigras groeit in de winter nog wat door en geeft met zijn kleur een jaarrond egaal eindbeeld. ‘Ondanks dat straatgras in de winter kiemt, wat een voordeel is, moet dit gras vermeden worden. De kleur is te licht en in de zomer droogt het makkelijk uit. Straatgras wortelt oppervlakkig.’ Belangrijk is daarom minimaal eens in de twee jaar de grasvegetatie weg te halen. ‘Daarmee haal je straatgras weg en frees je loof van de andere grassen af. De wortels lopen weer makkelijk uit, wat het straatgras onderdrukt.’
Bij de bemesting tot slot zet Koolen in op bodemleven. ‘Hoe beter en gezonder de grond is, hoe vitaler het gras. Dat kan dan tegen een stootje en de schimmellast wordt minder.’ Bij voorkeur gebruikt hij organische mest en laat hij zich daarbij voorlichten door de specialisten van DCM. Zo blijft het gras in topconditie. ‘Let daarbij goed op dat je het gras goed aan de groei houdt.’
 
Robotmaaiers
Over maaien is Koolen kort: ‘Voorkom dat het gras te hoog wordt. Als dat gebeurt komt het groeipunt steeds hoger en maai je de kern weg. Dan put je het gras uit.’ Op tijd beginnen is een ander punt, net als dezelfde maaihoogte aanhouden. ‘Maai regelmatig en houdt daarbij de weersinvloeden in de gaten. Maaien als het gras droog is, is het beste.’
Veruit de meeste sportvelden worden gemaaid met kooimaaiers vanwege het fraaiere maaibeeld en omdat het beter is voor de hergroei. Cirkelmaaiers maken rafeliger maairanden dan kooimaaiers. Daarom zijn de, in de particuliere tuin al zo populaire, robotmaaiers – zonder uitzondering allemaal cirkelmaaiers – nog maar spaarzaam ingezet op sportvelden. ‘Het ontbrekende toezicht is daarbij ook een aandachtspunt.’ Toch weet Koolen te vertellen dat de eerste gerobotiseerde kooimaaier zich in Nederland in een testfase bevindt. De maaier gaat werken via gps en heeft later, op afgesloten terreinen, zeker toekomst.