Blauw en groen voor De Levende Openbare Ruimte

Tekst: Kim van der Leest en Annemieke Bos, VHG

Puyenbroeck, Oost-Vlaanderen. Blauw en groen gaan goed samen: wadi en waterspeelplaats ineen. Beeld: Donker Groep

Groen koelt en buffert, waardoor schade kan worden voorkomen of beperkt. Maatregelen voor waterberging kunnen met groen goed gecombineerd worden voor het verminderen van hittestress, het vergroten van biodiversiteit, waterzuivering en zelfs spelen.

Handleiding

De VHG-handleiding De Levende Openbare Ruimte bevat meer dan 500 gerealiseerde praktijkvoorbeelden van (semi) openbaar groen. Het boekwerk biedt veel inspiratie om groen te verbinden met grijs (infra) en blauw (water). De informatie is gebaseerd op wetenschappelijke feiten en gebruikerservaringen. De handleiding helpt in ontwerpen en gesprekken de mogelijkheden van groenblauwe oplossingen tijdig mee te nemen en maximaal in te zetten voor de gewenste functies. Hierna volgen enkele voorbeelden.

Wadi 2.0

Wadi’s zien we veelal in de vorm van groene verlaagde grasvelden die dienen als infiltratiegebied om regenwater te verwerken en de grondwatervoorraad aan te vullen. Door beplanting toe te passen met een rijkere vegetatie dan alleen gras, verbetert de infiltratiecapaciteit en het waterzuiverend vermogen en is frequent maaien overbodig. De beplanting ondersteunt ook de biodiversiteit. Ook de belevingswaarde neemt toe. Planten voor wadi’s moeten bestand zijn tegen tijdelijke (zeer) natte en droge groeiomstandigheden. Er zijn voldoende mogelijkheden om het sortiment daarop af te stemmen. Naast geschikte vaste planten zijn ook bomen en bloembollen mogelijk.
Door gebruik te maken van hoogteverschillen kan regenwater moeiteloos via afschot en stoepranden naar onverharde delen stromen, zoals een lager gelegen groenstrook. Daar kan het in de bodem infiltreren. Als er voldoende ruimte is, zijn bovengrondse voorzieningen vaak het minst kostbaar en het makkelijkst te realiseren.

Wadi 2.0. Prinses Irenestraat, Amsterdam. Er is een groene watervertragende groenstrook aangelegd van negen meter breed en een halve kilometer lang. Deze groenblauwe verbinding zorgt tevens voor meer biodiversiteit en minder hittestress in de betonnen wereld van de Zuidas. Beeld: Amsterdam Rainproof.

Waterkwaliteit

Groene oevers en helofytenfilters verbeteren de waterkwaliteit op natuurlijke wijze. Een helofytenfilter (in combinatie met bezinkbassin) zorgt voor decentrale zuivering van (door fosfaten, nitraten en zware metalen) vervuild regenwater van straten en parkeerplaatsen en huishoudelijk afvalwater. In de praktijk blijkt dit een goedkope en efficiënte methode.
Schaduw door boomkronen beperkt de opwarming van waterlopen in het stedelijk gebied. Dit draagt bij aan de verhoging van de hoeveelheid zuurstof in het water en de beperking van ongewenste algengroei. Ook drijvende waterplanten zoals waterlelies hebben – door de bedekkende bladeren – een verkoelende werking op hete zomerdagen. Ze maken oppervlaktewater bovendien minder gevoelig voor blauwalg.

Waterkwaliteit. Erasmusgracht, Amsterdam. Beloopbaar helofytenfilter. Natuurlijke oevers voor natuurlijke waterzuivering naast meer biodiversiteit. Beeld: Hinno Wurfbain.

Meer (hoge) beplanting

Beplanting houdt regenwater deels vast op de bladeren, de stam en de takken. Deze neerslag verdampt weer na de bui. Loofbomen kunnen zo wel 5 tot 20% van de jaarlijkse neerslag opvangen en naaldbomen tot zelfs 50%. Vooral hoge en diepwortelende bomen en struiken hebben een positieve invloed op het opnamevermogen van neerslag op de beplanting zelf en in de bodem. Het opnamevermogen van de bodem is dan wel een factor drie groter dan bij kale grond.

Boombunker

In gebieden met weinig ruimte door dichte bebouwing geeft de combinatie van groen met technische maatregelen onder de grond mogelijkheden voor berging van wateroverschotten. Een boombunker is een soort ondergrondse, omgekeerde bloempot. Zo’n bunker biedt de boomwortels relatief veel ruimte in de verharding en beschermt tegen de druk en verdichting van de grond door het verkeer. Onderin bevindt zich een waterbuffer die de bomen helpt om langere droge perioden te overbruggen.

Boombunker. Bomen met een goede groeiplaats kunnen uitgroeien tot gezonde volwassen bomen. Speciale boomspiegels kunnen rondom bomen in (bestaande) verharding worden geplaatst ter bescherming. En zorgen voor een snelle afwatering naar de beplanting en het grondwater. Beeld: GreenMax.