Klimaatadaptatie integraal bekeken

Artikel delen

Klimaatadaptatie wordt nog heel veel toegespitst op het voorkomen van wateroverlast door de steeds heviger wordende neerslag in Nederland. Maar er zijn veel meer zaken die onder de noemer klimaatadaptatie vallen, zoals hittestress, lage grondwaterstanden en drinkwatertekort. Het zijn allemaal zaken die op zichzelf vervelend zijn, maar samen in een integrale aanpak qua maatregelen elkaars oplossing kunnen zijn.

Tekst: Gerrit Hasperhoven, Stichting IKN

klimaat infracampus

Hemelwater moet je niet meteen afvoeren. Nog steeds zijn er gedachten bij plannenmakers van de overheden dat het afkoppelen van hemelwater van het vuilwaterriool de oplossing is voor de klimaatproblematiek. Klimaatadaptatie is echter meer. Het is het opvangen en bergen van hemelwater in een voorziening die ten goede komt aan de groenvoorziening in droge en hete tijden. Maar deze voorziening is ook belangrijk voor grondwatersuppletie en hergebruik voor zaken waarvoor tot nu toe kostbaar en schaars drinkwater wordt gebruikt. Natuurlijk kan zo’n voorziening ook bestaan uit een rioolbuis, van waaruit het water weer benut wordt. Bijvoorbeeld een infiltratieriool.

Klimaatadaptatie is lastige puzzel

Het klinkt simpel, maar dat is het niet. In de openbare ruimte hebben we niet alleen te maken met klimaatadaptatie, maar ook met energietransitie. De druk op de ondergronds infrastructuur is daardoor immens. Voeg daar dan nog een goede groeiondergrond voor het benodigde schaduwrijke groen bij en het wordt een puzzel.

Waterbergingen op particulier terrein moeten we zo aanleggen dat het gebufferde water energie kan leveren door warmtewisselaars in de buffer aan te brengen. Op de foto een regenwaterput met warmtewisselaar, die gecombineerd wordt met PVT panelen op het dak. Een systeemoplossing van GEP. Foto: GEP.

Nog een opgave die een rol speelt in een oplossing is de verdichting van de bebouwing door de grote bouwopgave. Maar ook hier kunnen bij een integrale aanpak mooie oplossingen gevonden worden. Bij nieuwbouw kunnen we denken aan een verordening om geen hemelwater in een gekwantificeerde hoeveelheid (nu vaak 60 liter/m2) af te voeren naar een openbare voorziening. Hergebruik van hemelwater moet doorgevoerd worden in de nieuwbouwplannen. Waterbergingen op particulier terrein moeten we zo aanleggen dat het gebufferde water energie kan leveren door warmtewisselaars in de buffer aan te brengen. Bij nieuwbouw is er onder de woningen ruimte genoeg voor. Bij hergebruik van het gebufferde hemelwater wordt gebruik van schaars drinkwater beperkt.

Dus ook op particulier terrein is een integrale aanpak  van wezenlijk belang om de oplossing voor de opgaves te realiseren. Integraal is uiteindelijk ook goedkoper, maar dan moet men wel bereid zijn om niet alleen naar realisatiekosten te kijken, maar naar een langere periode van gebruik van de voorzieningen.

Hemelwater hergebruiken

De stip op de horizon qua bestaande bebouwing in relatie tot de opgaves van klimaat en energie is dat uiteindelijk er geen hemelwater meer wordt afgevoerd, maar geheel wordt hergebruikt. Dat laatste is nog een lange weg, zeker in een land als Nederland waar we maar door blijven polderen. Een land als België (ja, België!) pakt het heel anders aan. Zodra er een wijkherinrichting wordt geïnitieerd worden de bewoners van die wijk aangeschreven dat over een x aantal jaren de herinrichting plaatsvindt en men verplicht is om per die datum een eigen voorziening voor hemelwater gerealiseerd te hebben. Zo heeft men vaak wel 3 tot 4 jaar de tijd om dat voor elkaar te krijgen. Zover durft de politiek in Nederland (nog) niet te gaan.

klimaatinfra

Illustratie invulling gemeentelijke omgevingsvisie, programma en decentrale regelgeving bij de aanpak van wateroverlast. Bron: Klimaatadaptatie in de Omgevingswet’, City Deal Klimaatadaptatie.

Integrale aanpak

Maar goed, we hadden het over de integrale aanpak. Een oplossing daarvoor kan zijn om vanuit een lagenkaart, met daarin de lagen van de klimaatproblemen zoals wateroverlast, hittestress en droogte, te werken. Met zo’n kaart kun je de vervangingsopgave van het bestaande areaal, energietransitie gebieden, ondergrondse infrastructuur, nieuwbouwlocaties en dergelijke over elkaar heen leggen. Met zo’n lagenkaart kan dan ook nog eens de discussie over de omgevingsvisie (zie illustratie op deze pagina’s) op een meer simpele manier gevoerd worden.

Hierdoor ontstaan plekken in de gemeente waar de nood het hoogst is ( dus vanuit alle opgaven opgeteld). Van daaruit kan gebiedsgericht een integrale aanpak gekozen worden. Een kaart is ook nog eens goed om de beslissers in de politiek goed mee te nemen in de noodzaak van de aanpak.

Dus een integrale aanpak is beter uitlegbaar, op termijn minder kostbaar en vooruitstrevend.  We moeten aan de slag.

hittestress kaart

Voorbeeld van een hittestress kaart van Groningen.

 

InfraCampus-IKN

klimaat infra campusDe InfraCampus-IKN in Harderwijk is de ontmoetingsplek voor bedrijven en organisaties in de infrasector. Speciale aandacht is er voor innovaties bij de inrichting van de totale fysieke leefomgeving, zowel boven- als ondergronds. Naast innovaties in (afval)water en klimaatadaptatie komt ook een andere grote opgave, de energietransitie, als onderdeel van de kennisdeling naar voren. De bijzondere locatie ligt op het Bouw & Infrapark en dient als oriëntatiecentrum, waar zich permanent circa 50 stands bevinden van leveranciers uit de sector. Ook GWW Totaal heeft hier als mediapartner een stand. Er zijn regelmatig netwerkdagen en workshops.

www.infracampusharderwijk.nl