Samen voor een groene buurt
Steeds vaker nemen gemeenten en provincies ook burgerparticipatie op als voorwaarde bij de aanbesteding van de aanleg en het beheer van groen. Bewoners(groepen), bedrijven en leerlingen worden dan betrokken bij ontwerp, aanleg, onderhoud of zelfbeheer van het groen in de straat, buurt of wijk. Op deze manier kunnen mensen van elkaar leren bij het groener maken van de stad en ontstaat er meer sociale samenhang. Ook blijft de groenprofessional vanuit zijn deskundigheid betrokken.
Tekst: Kim van der Leest en Annemieke Bos, VHG
Burgerparticipatie in Arnhem. Het groen maken van de Passerellebrug is een initiatief van de bewonerscommissie. Samen met een groenprofessional hebben de bewoners de planten geplant en verzorgen zij het onderhoud. Foto: Koninklijke Ginkel Groep.
Inwoners van grote steden ervaren vaak een gebrek aan sociale contacten en sociale steun. Meer groen in de leefomgeving kan hier verandering in brengen: het vergroot de kans op ontmoeten en versterkt de sociale samenhang. Denk aan een buurtparkje, een buurt(moes)tuin of groene binnentuinen bij appartementencomplexen.
Samen groente en fruit kweken, blijkt vaak een goede manier om de sociale samenhang in een buurt te bevorderen. Buurttuinieren is daarnaast een vorm van gezond bewegen, ook voor ouderen. In zo’n groene omgeving zijn mensen overdag meer buiten (in het daglicht) en actiever. Steeds meer gemeenten staan open voor het aanplanten van ‘eetbaar groen’ als alternatief voor standaardbeplanting in straten en parken. Denk aan fruitbomen, hazelaars, tamme kastanjes, walnoten, kruiden en klimplanten. Dat leidt ook nog eens tot een kortere voedselketen, schonere distributie, minder verspilling en meer biodiversiteit.
Buurtmoestuin Zuilen, Utrecht. Buurtbewoners hebben samen met een groenprofessional, moestuinbakken gemaakt met eetbare planten en beplanting die insecten aantrekt. De Buurtmoestuin maakt deel uit van het Niftarlakepark, dat door bewonersparticipatie is ontstaan. Foto: Paulien Varkevisser De Eijk Groep.
Leefbare stad
Toegankelijke, collectieve binnentuinen bij woningcomplexen bieden de mogelijkheid om een leefbare stad met groen te creëren zonder dat dit veel openbare ruimte in beslag neemt. De mede-buurtbewoners voelen zich meer verbonden en zijn minder eenzaam.
We zien zelfs voorbeelden waar bewoners in overleg met de gemeente een groenplan hebben gemaakt voor wandel- en fietspaden op een naburig bedrijventerrein. Diverse stukken openbare ruimte zijn hier geadopteerd en worden extensief beheerd door de buurtbewoners.
Buurttuin de Bajonet, Rotterdam. De tuin is aangelegd en wordt onderhouden en gebruikt door bewoners en omliggende bedrijven en instellingen. De tuin heeft een gezamenlijke stichting als bestuur, een beheerder als aanspreekpunt en werkgroepen voor de moestuin, kruidentuin, theehuis met kas en kindertuin. Foto: Stichting Tussentuinen.
Nieuwe rol
Onderzoek en ervaring leren dat als burgers meer betrokken zijn geweest bij de inrichting (met hun zelf geplante groen), zij ook meer betrokken willen zijn bij het beheer. Dit betekent een nieuwe balans in de rol van bijvoorbeeld de gemeente en woningbouwcorporatie. Zij krijgen een meer coachende rol. Goed communiceren in het proces, de uitvoering en het beheer is cruciaal. Denk hierbij ook aan de verschillende culturen en talen in de wijk.
Tip: Belangrijk voor succesvol sociaal groen is dat passend beheer ook op lange termijn is geborgd. Het is dan ook goed om in de samenwerking met de belanghebbende partners, het sociale kapitaal te waarderen dat ontstaat. Denk aan de verbinding en het vertrouwen tussen bewoners, verschillende bevolkingsgroepen, groenprofessional, woningcorporatie, waterschap en gemeente.
Operatie Steenbreek. Naast het meer klimaatadaptief en biodivers maken van de omgeving, gaat het vooral om een praatje maken met elkaar. Door samen te werken wordt de betrokkenheid in een buurt versterkt. Dat helpt ook tegen eenzaamheid. Bron: Provincie Overijssel.
De groenprofessional
Een groenprofessional kan een gedegen beheer- en onderhoudsplan maken bij burgerparticipatie, met aandacht voor duurzaam en ecologisch beheer. Er kan ook een onderhoudsagenda opgesteld worden waarin staat welke (eenvoudige) taken de bewoners wanneer kunnen uitvoeren. Dit blijkt in de praktijk goed te werken. De groenprofessional kan vanuit zijn deskundigheid een coachende rol blijven houden en de bewoners tijdens de werkzaamheden ter plekke adviseren.
Meer weten?
Bekijk de VHG-handleiding De Levende Openbare Ruimte: goed voor klimaat, natuur, mens en economie. Deze handleiding, met meer dan 500 praktijkvoorbeelden, biedt veel inspiratie om groen in te zetten om de kwaliteit van de openbare ruimte te verbeteren.
Klik hier om de handleiding in te zien en te bestellen.
Ook interessant
- ‘Praktische handvatten voor het bevorderen van natuurinclusief gedrag van burgers’ (onderzoek van CoE Groen): Ga naar coegroen.nl en vul in het zoekvak in ‘Praktische handvatten’.
- Project ‘De Nieuwe Hovenier’ (Wageningen University & Research en Koninklijke VHG): Ga naar wur.nl en vul in het zoekvak in ‘De Nieuwe Hovenier’.
