Actieplan tegen dreigend drinkwatertekort

Nederland staat voor een flinke uitdaging: het drinkwaterverbruik stijgt door bevolkingsgroei en economische ontwikkeling, terwijl vervuiling en klimaatverandering de beschikbaarheid van schoon zoet water bedreigen. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) waarschuwde onlangs dat er in 2030 een tekort dreigt als we niets doen. Het gaat om maar liefst 100 miljoen kubieke meter extra drinkwater per jaar dat dan nodig is. Minister Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat) heeft daarom het Actieprogramma Beschikbaarheid Drinkwaterbronnen 2023–2030 naar de Tweede Kamer gestuurd.

Water uit een lopende kraan

“We kennen ons land als een plek met overvloedig water,” aldus minister Madlener. “Toch concludeert het RIVM dat er in 2030 een tekort ontstaat als we niet ingrijpen. Ik ben enorm trots op alle betrokkenen die hebben afgesproken om actie te ondernemen, zodat er ook in 2030 voldoende drinkwater is.”

Drinkwatervraag groeit sneller dan verwacht

Uit een recente studie van het RIVM – ‘Waterbeschikbaarheid voor de bereiding van drinkwater tot 2030 – knelpunten en oplossingsrichtingen’ – blijkt dat alle drinkwaterbedrijven al vóór 2030 meer productiecapaciteit nodig hebben dan eerder ingeschat. Bij drie van de tien waterbedrijven is er zelfs nu al sprake van een tekort aan capaciteit; bij de andere zeven wordt dat tekort in aanloop naar 2030 verwacht.

Die groeiende vraag is deels te verklaren door het toenemende waterverbruik van burgers. In 2021 gebruikten we gemiddeld 129 liter water per persoon per dag, waarvan het grootste deel (ruim 46 liter) opgaat aan douchen. Twee jaar later is dat verbruik opgelopen tot circa 141 liter per dag. De druk op de drinkwatervoorziening wordt daarnaast versterkt door verontreiniging vanuit landbouw, industrie en huishoudens, én door klimaatverandering, die zorgt voor langere periodes van droogte en minder betrouwbaar zoetwateraanbod.

Waar gaat dat water naartoe?

Opvallend is de top 10 van waterverbruik in huis. Douchen staat met stip op één: volgens het onderzoek doucht de gemiddelde Nederlander zes keer per week, ruim zeven minuten per keer. Daarnaast slurpt het doorspoelen van het toilet (30,2 liter per dag) en het draaien van de wasmachine (17,5 liter) flink wat liters weg.

  1. Douchen – 60,7 liter/dag
  2. Toilet – 30,2 liter/dag
  3. Wasmachine – 17,5 liter/dag
  4. Handen wassen – 9,2 liter/dag
  5. Wastafel (overig gebruik) – 8,7 liter/dag
  6. Bad – 4,7 liter/dag (gemiddeld per persoon); één badbeurt verbruikt ongeveer 142,4 liter
  7. Afwas – 3,9 liter/dag
  8. Eten en drinken – 2,7 liter/dag
  9. Schoonmaken binnen – 2,1 liter/dag
  10. Planten water geven – 1 liter/dag

Maatregelen in het nieuwe actieprogramma

Het actieprogramma van minister Madlener bevat zowel landelijke als regionale maatregelen. Lokale overheden en waterbedrijven breiden bestaande waterwinningen uit of starten nieuwe winningen in grond- of oppervlaktewater. Zo onderzoekt Brabant Water de mogelijkheden om brak grondwater te gebruiken, terwijl Vitens bekijkt of de IJssel kan dienen als bron voor de Achterhoek.

Op nationaal niveau moeten procedures voor het realiseren van nieuwe waterwinprojecten sneller en soepeler verlopen. Dat is onder meer vastgelegd in de Wet Regie Volkshuisvesting en de Omgevingswet. Daarnaast wordt geïnvesteerd in kennisdeling: provincies, waterbeheerders en drinkwaterbedrijven wisselen expertise en ervaringen uit, zodat knelpunten rond vergunningen, financiering en ruimtelijke ordening sneller worden opgelost.

“Als een provincie een gebied aanwijst voor drinkwaterwinning, betekent dat automatisch beperkingen voor andere gebruikers,” stelt Madlener. “Dat zijn geen makkelijke keuzes, maar ze zijn nodig om onze drinkwatervoorziening veilig te stellen.”

Blik op de toekomst

Het RIVM onderzoekt nu ook de drinkwaterbehoefte ná 2030. De resultaten daarvan worden volgend jaar verwacht. Dan volgt mogelijk een nieuw pakket aan maatregelen. Sommige acties in het huidige programma hebben al een lange doorwerking, waardoor ook na 2030 voldoende schoon en zoet water beschikbaar blijft.

Hoewel de plannen veelbelovend zijn, roept de snelle toename van het waterverbruik vragen op over het gedrag van consumenten en bedrijven. Wordt het bijvoorbeeld niet tijd om anders te gaan douchen, of om regen- en grijswater op grotere schaal in te zetten voor taken als toiletspoeling en tuinieren? De komende jaren moeten uitwijzen of de maatregelen en een bewuster watergebruik voldoende zijn om het drinkwatertekort af te wenden.

Bronnen: RIVM, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en CBS