Onderzoek gemeenten: versnelling warmtetransitie nodig
Bijna alle Nederlandse gemeenten hebben inmiddels de Transitievisies Warmte (TVW) vastgesteld. Daarin staat beschreven welke wijken er aardgasvrij worden in 2030 en wat hiervoor de kaders zijn. Tegelijkertijd geeft het Planbureau voor de Leefomgeving in haar Jaarlijkse Klimaat- en Energieverkenning aan dat het aandeel hernieuwbare warmte in de gebouwde omgeving achterblijft bij de doelstellingen. Dit schuurt aan alle kanten en de noodzaak tot opschalen en versnellen wordt daarmee steeds groter.
Werkzaamheden Vattenfall Heat Nederland aan warmtenet in Amsterdam. Foto: Jorrit Lousberg.
De urgentie van de warmtetransitie en de huidige stand van zaken roepen de nodige vragen op. Is de tijd van experimenteren en proeftuinen nu voorbij? Is de tijd van vrijwilligheid voorbij? Is er behoefte aan meer regie? Wie gaat de transitie financieren? Voor de beantwoording van deze vragen – en meer – heeft Stichting Warmtenetwerk een kwalitatief onderzoek gehouden onder gemeenten. De uitkomsten en bevindingen zijn samengevat in het Whitepaper ‘Warmtetransitie: van pionieren naar opschalen en versnellen’. Deze is te downloaden via warmtenetwerk.nl. Scroll even door het nieuws of vul ‘whitepaper’ in de zoekbalk in.
Doel van het onderzoek
Eind 2021 heeft TwynstraGudde het onderzoek in opdracht van Stichting Warmtenetwerk uitgevoerd. Zij hebben hiervoor tien gemeenten, die ervaring hebben met het proces rondom de besluitvorming over collectieve warmtevoorzieningen, geïnterviewd. De doelstelling van het onderzoek is om met de uitkomsten daarvan andere gemeenten, die daar nog geen ervaring mee hebben, te kunnen ondersteunen met kennis uit de praktijk.
Uit de inventarisatie blijkt dat gemeenten de eerste en soms zelfs al forse stappen richting aardgasvrije wijken hebben gezet. Daar zijn grote én bescheiden successen behaald, is veel geleerd en soms veel leergeld betaald. Wat met name opvalt zijn de fundamenteel verschillende opvattingen over marktordening (is warmtevoorziening publiek of privaat), dat er veelal kleinschalig is gestart, er veel gebruik wordt gemaakt van subsidies en er relatief weinig kennis en ervaring wordt uitgewisseld tussen gemeenten. Dit past bij de pioniersfase van de warmtetransitie, maar gemeenten staan nu op het cruciale punt om door te pakken.
Na de vaststelling van TVW
In het onderzoek werd gevraagd naar de grootste uitdagingen waar gemeenten voor staan bij het uitrollen van de Transitievisies Warmte. Met name de volgende drie uitdagingen zijn hieruit te herleiden:
- Van aardgas af is belangrijk. Enerzijds kunnen (en willen) gemeenten hun bewoners niet dwingen, anderzijds hebben ze momenteel beperkt instrumentarium om de overstap voor elkaar te krijgen. Een duidelijke uitspraak over aansluitplicht op een ‘meer duurzame oplossing’ wordt nu gemist.
- Gemeenten hebben van het Rijk de regie gekregen, maar niet de instrumenten (zoals bevoegdheden, weigeringsgronden voor initiatiefnemers, verplichting om – op termijn – over te schakelen op meer duurzame warmte, financiële middelen). Gemeenten missen hierin een ambitie, actie en regie van het Rijk.
- Na de consultatieronde van de Wet Collectieve Warmtevoorziening staan we stil, intussen duurt de impasse voort, iedereen wacht af.
Praktische routekaart
Naar aanleiding van het onderzoek en het Whitepaper is er ook een handige routekaart gemaakt, die houvast biedt op de route naar collectieve warmtevoorzieningen in gemeenten en wijken. Op de kaart zijn de hordes weergegeven die er onderweg nog genomen moeten worden, zien we welke uitdagingen we tegenkomen en wat er verder nodig is om de klimaatdoelen te bereiken. De routekaart is eveneens op de nieuwspagina van dit bericht te vinden.
