Geef infrastructuur prominente rol in het politieke debat!

Tekst: Arie Grevers

Fietstraverse in aanbouw, door Mouwrik. Foto: Joop van Houdt, Rijkswaterstaat.

De vaderlandse infrastructuur verkeert in deplorabele staat. Jarenlang wegkijken en bezuinigen eisen hun tol. Nu nog rijden treinen, varen schepen, werkt het internet en brengen leidingen gas en stroom in huis. Nu nog staan bruggen en viaducten overeind. Nu nog voeren rioleringen vervuild water naar zuiveringsinstallaties, stijgen en landen vliegtuigen probleemloos en komt er schoon drinkwater uit de kraan.

Maar onze natte en droge infrastructuur staat onder druk. We naderen situaties als in Dresden waar een brug over de Elbe het begaf en in Genua waar de Ponti Morandi in 2018 instortte. Een aantal keren al zijn we door het oog van de naald gekropen met bijvoorbeeld de brug over de IJssel bij Arnhem en de Merwedebrug bij Gorinchem. Met de boodschap ‘het is vijf voor twaalf’ wil MKB INFRA nationale en lokale politici oproepen structureel aanzienlijk hogere bedragen te reserveren. En dat ziet de branchevereniging graag terug in de partijprogramma’s voor de TK-verkiezingen van dit jaar en de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar.

Met de boodschap ‘het is vijf voor twaalf’ wil MKB INFRA nationale en lokale politici oproepen structureel aanzienlijk hogere bedragen te reserveren voor onze natte en droge infrastructuur.

Budgetten ver beneden de maat

Martin Wijnen, directeur-generaal Rijkswaterstaat van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, heeft in een beleidsnotitie al een belangrijk signaal afgegeven door het huidige budget van 1,2 procent van het bruto binnenlands product ver beneden de maat te noemen. De onderhoudsachterstand is groter dan de beschikbare budgetten. Als we willen voorkomen dat Nederland vastloopt, is een robuuste, duurzame en veilige infrastructuur vereist. En dat betekent achterstallig onderhoud wegwerken, modernisering en de aanleg van nieuwe infrastructuur voor bijvoorbeeld de ontsluiting van nieuw aan te leggen woonwijken. Daarvoor is een verhoging op termijn naar een percentage van twee procent van het bbp noodzakelijk. Vóór medio jaren zeventig van de vorige eeuw was dat percentage zelfs hoger met pieken tot wel drie procent. De aanpak is essentieel voor onze economie, onze welvaart en ons welzijn. Wijnen noemt de aangekondigde verhoging van het budget met twee miljard euro de eerste stap op weg naar de doelstelling van 2 procent van het bbp.

Dat is mooi, maar de vele provinciale en gemeentelijke projecten met achterstallig onderhoud zijn er niet mee geholpen. Daar komt nog bij dat het aantal taken op het bordje van de lagere overheden toeneemt, terwijl de financiering vanuit de rijksoverheid afneemt. Als er niet structureel meer geld door de lagere overheden wordt gereserveerd, dan komt de samenleving lelijk op de koffie. Want wat heb je aan optimale rijksinfra, terwijl in de haarvaten van de vaderlandse infrastructuur de betonrot toeslaat.

Vaste percentages

MKB INFRA is niet de enige marktpartij die de noodklok luidt voor de provinciale en lokale infrastructuur. Bouwend Nederland heeft opgeroepen tot een jaarlijkse APK-keuring van gemeentelijke infra. Een prima suggestie. MKB INFRA pleit liever voor een structurele financiering waaraan niet te tornen valt. Denk daarbij aan het reserveren van een vast percentage van de gemeentelijke begroting. De hoogte van dat percentage zou je kunnen berekenen door het aantal kilometers natte en droge infra te wegen op basis van oppervlakte en aantal inwoners.

We zien nog te vaak bezuinigingen op infrastructuur om elders tekorten op te vangen. Dat leidt onherroepelijk tot een stapeling van achterstallig onderhoud. Uiteindelijk zijn de infra-voorzieningen alleen nog te redden tegen extreem hoge kosten. Goed periodiek onderhoud is duurzaam en verlengd de levensduur, waardoor je onder de streep aanzienlijk goedkoper uit bent. Regel dat onderhoud in goede raamcontracten met prestatiegerichte bestekken, waarin de waardering voor de toegevoegde waarde van mkb-ondernemers tot uiting komt. Betrek hen bij de uitvoering van de onderhoudsopgave en de vernieuwing en uitbreiding van de natte en droge infrastructuur en maak gebruik van hun kennis en ervaring. Niet minder dan het goed functioneren van onze samenleving staat op het spel.

We zien nog te vaak bezuinigingen op infrastructuur om elders tekorten op te vangen. Dat leidt onherroepelijk tot een stapeling van achterstallig onderhoud. Foto: Baggerbedrijf De Boer.

Onbewuste waardering is immens

De waarde van de infrastructuur voor onze samenleving is al eerder onderwerp geweest in deze kolommen. Nog in de vorige uitgave van GWW Totaal staat een visiestuk van MKB INFRA onder de kop: ‘Waardeer en ken waarde toe aan infra-werk’. Door deze aandacht wil de branchevereniging onder meer duidelijk maken dat het werk van de sector een meer prominente plaats in de programma’s van onze politieke partijen verdient, dan tot nu toe het geval is.

De onbewuste waardering is er en is immens. De burgers van Nederland zijn maar wat blij met koud en warm stromend water in hun woningen, met een goed functionerende riolering en met een snelle afvoer of opvang van hemelwater. Maar ook met elektriciteit in hun woning, met internet aan huis, met een goede bereikbaarheid via wegen en treinverkeer en met een snelle verbinding via vliegtuigen naar hun vakantiebestemmingen. Maar wie realiseert zich dat aan de basis van het welzijn en de welvaart in onze samenleving de kennis, ervaring en inzet van infra-ondernemers staat? Slechts een enkeling. De politieke partijen zouden een wezenlijke bijdrage leveren aan een brede bewustwording in onze samenleving van de waarde van de verbindende kwaliteiten van de infra-sector voor een functionerende samenleving, als ze de waardering een plaats geven die haar toekomt. Op die manier kunnen burgers hun waardering beter adresseren en beter begrijpen dat de infra-sector een belangrijke pijler onder onze samenleving is.

Continuïteit essentieel

Een dergelijke waarderende houding van de politiek zou ook het imago van de sector ten goede komen. Want begrijpen leidt tot begrip voor bijvoorbeeld een ingreep in onze infrastructuur die voor de burgers vaak gepaard gaat met enige mate van overlast. Een beter imago versterkt ook de positie in de strijd om jonge aanwas op de arbeidsmarkt. Juist omdat het werk dat de infra-sector verricht van vitaal belang is voor onze samenleving, is continuïteit van dat werk essentieel. Door een gezonde aanwas van getalenteerde infra-vakmensen zou de voortgang gewaarborgd zijn. Voor vele jongeren zijn in deze tijd maatschappelijke relevantie en een goed salaris bepalend bij de beroepskeuze. Politieke partijen die ernst maken van een beter Nederland kunnen aldus direct een positieve invloed uitoefenen op de continuïteit van een sector. Enerzijds door de waarde en het belang van een goede vaderlandse infrastructuur te benadrukken en anderzijds door aandacht te vragen voor een immateriële en materiële waardering van de sector en alle mensen die daarin werken.

Voor vele jongeren zijn in deze tijd maatschappelijke relevantie en een goed salaris bepalend bij de beroepskeuze.

Infrastructuur ruggengraat

Martin Wijnen heeft gelijk als hij in de eerder vermelde publicatie de infra-sector in Nederland de ruggengraat noemt van onze samenleving en economie en waardoor tevens veilig wonen en werken in onze delta gewaarborgd zijn. Daarvoor moeten we met z’n allen de eerlijke kosten dragen. Op dit punt is er geen verschil tussen de opdracht aan Rijkswaterstaat en het defensieapparaat. Wijnen onderbouwt zijn uitspraak met steekhoudende argumenten. Hij wijst erop dat het leven in onze delta steeds duurder wordt door onder meer de gevolgen van de klimaatverandering. Hij signaleert dat de schaarste aan gekwalificeerde arbeidskrachten, schaarste aan grondstoffen, stikstofruimte, fysieke ruimte en ontoereikende budgetten een voortvarende aanpak remmen. Hij noemt uitbreiding en modernisering van onze infrastructuur essentieel voor het behoud van de concurrentiepositie in Nederland.

Een beter imago versterkt ook de positie in de strijd om jonge aanwas op de arbeidsmarkt.

Nederland op de schop

Tot slot een citaat uit het stuk van Martin Wijnen die MKB INFRA van harte onderschrijft en waarvoor – zoals in deze publicatie wordt betoogd – de politiek de sleutel in handen heeft en waarvoor ze diezelfde handen uit de mouwen moet steken.

“Nederland op de schop; voor ons en de generaties na ons! Met krachtige samenwerking tussen bedrijfsleven, kennis- en onderzoeksinstellingen en overheid kunnen we deze complexe opgave aan. Met sectoren die voorop lopen in duurzame, klimaatbestendige en circulaire oplossingen. En met organisaties die de mogelijkheden van digitalisering en modulair denken optimaal benutten en die werkgelegenheid voor vele hardwerkende Nederlanders bieden. Een constante dealflow is essentieel voor bedrijven om te blijven investeren in mensen en materieel en om voldoende infrakennis te behouden. Om samen te werken aan de veiligheid, leefbaarheid en bereikbaarheid van die prachtige Nederlandse delta. Voor ons en voor de generaties na ons. Daarom gaat en moet Nederland op de schop.”