Shared Space in Naarden-Vesting

Naarden staat niet alleen bekend om zijn prettige woonomgeving. De historische en goed bewaard gebleven Vesting wordt in toenemende mate gebruikt door sluipverkeer.

Het nieuwe Shared Space wegprofiel op de Marktstraat.

Onderzoeken wijzen uit dat slechts 20 procent van het verkeer daadwerkelijk een bestemming binnen de Vesting heeft. De route Cattenhagestraat – Marktstraat heeft hieronder te lijden.

Tekst: Dick van Veen ( Mobycon) en Hanneke Toes (tlu landschapsarchitecten)

In de loop der tijd is de inrichting steeds meer op het verkeer gericht. De wegen zijn relatief breed, met parkeervakken aan beide zijden. De kruisingen zijn in de voorrang en de trottoirs zijn versmald tot circa één meter. De leefbaarheid staat onder druk. De gemeente is van zins dit probleem aan te pakken. Een autoluwe verkeersroute leidt tot een leefbare vesting. Gedurende het zoeken naar oplossingen hiervoor kwam de gemeente echter tot de conclusie dat de ‘geijkte’ verkeerskundige maatregelen, zoals eenrichtingsregime of een knip, niet op voldoende draagkracht kon rekenen onder de Naardense bevolking. Een meer integrale aanpak is noodzakelijk om een autoluw wegbeeld te krijgen bij de herinrichting van de Marktstraat en Cattenhagestraat.

Shared Space

In een multidisciplinaire projectgroep van landschapsarchitecten (tlu landschapsarchitecten), verkeerskundigen (Mobycon) en civieltechnici (Grondmij) zocht gemeente naar nieuwe mogelijkheden. Dit is gevonden in het door Mobycon voorgestelde Shared Space-gedachtegoed. De Shared Space –inrichting is niet gebaseerd op verkeerskundige richtlijnen en eisen, maar op een gezamenlijk gebruik van de totale openbare ruimte. Verkeersveilig gedrag volgt uit sociale interactie tussen mensen. Bij het haast vergeten ‘elkaar zien en op elkaar reageren’ staat de mens weer centraal, en niet de automobilist. De inrichting van de openbare ruimte volgt deze gedachte; het onderscheid tussen trottoir en rijbaan is amper nog aanwezig. De openbare ruimte vormt weer de ‘huiskamer’ van de samenleving. De inrichting doet hierbij recht aan de verkeersfunctie, maar heel nadrukkelijk ook aan de woonfunctie en het specifieke (monumentale) karakter van de openbare ruimte in de Naardense vesting. Het Shared Space gedachtegoed is hiermee meer dan slechts een verkeerskundige methode. Het biedt aanknopingspunten voor stedenbouw, sociologie en cultuurhistorie, en zal per definitie in een multidisciplinaire team tot stand moeten komen.

Ontwerp voor de herinrichting van de Marktstraat en de Cattenhagestraat.

Ontwerpinterventies nieuwe weginrichting

De inrichting is gestoeld op een aantal interventies. De eerste interventie betreft het verwijderen van het hoogteverschil tussen trottoir en rijbaan. Hierdoor wordt de straat in toenemende mate geclaimd door de voetganger. De automobilist zal zich de ruimte tegelijkertijd minder toe-eigenen. Dit effect wordt versterkt door het materiaalgebruik; de gehele straat is van gevel tot gevel met een gele klinker aangekleed, op slechts een smal rijgedeelte in de as van de weg na. Hier is voor de rijbaan een rodere klinker gebruikt. Tussen de ‘loopstrook’ langs de gevel en deze rijbaan is een rabatstrook aanwezig in de gele klinker. Het geheel is een egaal vlak, wat meer aandoet als ‘plein’ dan weg.

De tweede interventie betreft het verminderen van het aantal parkeerplaatsen. Op de Cattenhagestraat, maar vooral op de Marktstraat is het aantal bezoekersplaatsen gereduceerd. Bewoners parkeren op enkele grotere parkeerterreinen in de Vesting. Daarnaast is ook de parkeerduur beperkt; binnen de blauwe zone mag nog slechts maximaal een uur geparkeerd worden. Overigens leidde de blauwe zone in combinatie met de afwezigheid van trottoirs tot een innovatieve en hoogwaardige oplossing; het is de verzonken drainagegoot tussen loopstrook en rabatstrook die blauw gecoat is.

De blauw gecoate lijngoot als parkeerschijfzone.

De kruisingsvlakken op de route zijn uitgevoerd in natuurstenen kasseien. Ze vormen een visuele onderbreking van de rechtstanden in de gridmatig opgezette vesting en versterken het gevoel van gelijkwaardige kruisingen. Daarnaast functioneren ze als extra snelheidsremmer.

Omdat de Marktstraat, en in mindere mate de Cattenhagestraat, vaak gebruikt worden voor markten, braderieën en evenementen had de gemeente de wens om de straten af en toe te kunnen afsluiten. Iedere afsluiting heeft echter een aanzienlijke impact op de bereikbaarheid van de (zij)straten in de vesting. Er is gekozen voor een flexibel systeem van verzinkbare palen op de kruisingsvlakken, waarmee in verschillende compartimenten afsluitingen van verschillende grootte gerealiseerd kunnen worden. Binnen deze autoloze gedeelten komt de pleinachtige inrichting direct goed tot uiting.

Het bijzondere wegontwerp is voltooid met een bijzondere aankleding. Tlu landschapsarchitecten heeft hiervoor een zorgvuldig palet van straatverlichting, fietsnietjes en bloembakken in dezelfde stijl samengesteld. In het najaar van 2010 is de inrichting gereed. De eerste resultaten beloven veel goeds. Ook de automobilisten lijken zich goed in de nieuwe situatie te kunnen vinden. Shared Space in Naarden lijkt hiermee een succes.