Rijkswaterstaat ontwikkelt ultrastil wegdek

Rijkswaterstaat zet in op de ontwikkeling van ultrastil wegdek. Het streven is om een ultrastil wegdek te ontwikkelen dat het geluid met 10 decibel reduceert en een levensduur heeft van zeven jaar. Jan Hendrik Dronkers, directeur-generaal van Rijkswaterstaat, gaf 20 januari het startsein voor een internationale samenwerking voor de ontwikkeling van een ultrastil wegdek. De inzet is innovatieve technieken in te zetten om het geluid te verminderen met een wegdek dat lang meegaat.

Verkeersgeluid is vaak heel vervelend voor wie dicht bij een snelweg woont, en staat in de top 3 van omgevingsfactoren die slecht zijn voor de gezondheid. Het kan leiden tot slaapverstoring en zelfs tot hart- en vaatziekten. In de nieuwe SWUNG-wetgeving (Samen Werken aan de Uitvoering van Nieuw Geluidbeleid) zijn daarom geluidplafonds vastgesteld die een grens stellen aan de hoeveelheid geluid op een locatie. Jan-Hendrik Dronkers, directeur-generaal van Rijkswaterstaat: ‘Met de ontwikkeling van ultrastil asfalt neemt Rijkswaterstaat zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid. Door verkeersgeluid verder te reduceren, dragen we bij aan een gezond en leefbaar Nederland.’
‘We doen natuurlijk al heel veel op het gebied van geluid. Dan denk ik aan geluidsproductieplafonds, Zeer Open Asfaltbeton en geluidsschermen’, vult Louis Schouwstra aan. Hij is directeur Rijkswaterstaat Noord-Nederland en ambassadeur van Ultrastil Wegdek. ‘Maar ik denk dat we met de ambities voor ultrastil wegdek echt een enorme slag kunnen slaan. We hebben de ambitie een geluidsreductie van 10 decibel te realiseren. Als dat gaat lukken dan wordt Nederland leefbaarder, kunnen geluidsschermen misschien verdwijnen en heeft dit project een fantastisch resultaat.’

Ultrastil
Volgens Rob Hofman, geluidsspecialist bij Rijkswaterstaat, neemt de komende jaren het verkeer in Nederland op verschillende plekken nog steeds toe: ‘Zonder verdere geluidsmaatregelen overschrijden we hierdoor het voor Rijkswaterstaat verplichte geluidsplafond uit de SWUNG-wetgeving. Tweelaags zoab is dan niet meer genoeg; op 10% van de wegen reduceert dit asfalt het geluid onvoldoende. Daarom zijn andere geluidsmaatregelen nodig, zoals de aanleg van geluidsschermen. Maar die zijn vaak duur en de vergunningsprocedures lang.’
Een alternatief voor kostbare maatregelen is een ultrastil wegdek met een geluidsreductie van 10 decibel. Hofman: ‘Uit een internationale scan blijkt dat momenteel alleen poro-elastische wegdekken dit soort hoge geluidsreducties hebben. De afgelopen jaren deden we hiernaar al veel onderzoek. Dankzij poro-elastische wegdekken zijn minder hoge geluidschermen nodig en op sommige plekken worden geluidsschermen misschien helemaal overbodig. Het kan zelfs zo zijn dat een stuk weg niet verdiept hoeft te worden aangelegd. Dat kan vele miljoenen schelen. Uiteraard is dit alles maatwerk en afhankelijk van de omgeving van de weg.’
Het utrastil wegdek moet niet alleen een geluidsreductie van 10 decibel opleveren, maar ook een levensduur van ten minste zeven jaar hebben. Het wegdek moet ook kosteneffectief zijn: zo moet het goedkoper zijn dan geluidsschermen en het moet voldoen aan de gangbare veiligheidseisen uit Rijkswaterstaatcontracten. Ook moet het een geluidsreductie veroorzaken die ook met stille banden wordt behaald. Het Corporate innovatieprogramma (CIP) van Rijkswaterstaat werkt dit project uit, wat moet leiden tot een implementeerbaar poro-elastisch product in 2016.

Roadmap

Rijkswaterstaat maakte een roadmap, die het ontwikkelplan met onderzoeksfasen voor het project ‘Ontwikkeling van Ultrastil Wegdek’ (USW) beschrijft. De roadmap is gebaseerd op gesprekken met producenten en leveranciers van elastische materialen, wegenbouwaannemers, kennisinstituten en inhoudelijk betrokkenen binnen Rijkswaterstaat, waaronder deskundigen op het gebied van geluid, wegdekken, wegenbouw, innovatief inkopen en innovatie trajecten. Uitgangspunt voor de gesprekken waren de onderzoeken uit het project Super Stil Wegverkeer (SSW) en kennis van Japanse en Europese partijen die ook poro-elastische wegdekken ontwikkelen. Marktpartijen ondersteunen de aanpak en zijn bereid te investeren in de ontwikkeling, mits er kansen zijn om hun producten toe te passen in projecten van voldoende omvang.
Het Corporate innovatieprogramma (CIP) werkt het project verder uit. Dit programma stimuleert innovaties en koppelt verschillende partijen van binnen en buiten Rijkswaterstaat aan elkaar, zodat zij hun kennis kunnen uitwisselen. In het laboratorium wordt het komende jaar gezocht naar de ideale mix van steentjes, bindmiddel en rubber, om een stevig en goed wegdek te creëren, dat ook de gewenste geluidsreductie tot stand brengt. Vervolgens wordt er een proeflocatie aangelegd en daarna wordt het verder getest op de wegvlakken. Als onderdeel van het ontwikkeltraject wordt een kennisplatform opgericht, waarin deelnemende markt- en kennispartijen hun kennis onderling delen. Uiteindelijk moet de uitwerking leiden tot een implementeerbaar poro-elastisch product in 2016.
 

Poro-elastisch wegdek
Het project ‘Ontwikkeling van Ultrastil Wegdek’ komt rechtstreeks voort uit het Innovatie Programma Geluid (IPG). Rijkswaterstaat voerde het IPG tussen 2002 en 2008 uit, in opdracht van de toenmalige ministeries VenW en VROM. Het programma ontwikkelde maatregelen die verkeerslawaai bij de bron aanpakken. Denk aan tweelaags zoab, de stillere variant van het in de jaren ’80 geïntroduceerde Zeer Open Asfaltbeton, dat inmiddels volop in gebruik is. Ook werden voor wegen met minder ernstige geluidsoverlast dunne, geluidsreducerende deklagen ontwikkeld, die een goedkoper alternatief zijn voor zoab op niet-autosnelwegen. Met de invoering van de IPG-maatregelen bespaart de overheid tot en met 2020 in totaal € 290 miljoen.
Uit het onderzoek van het IPG kwam naar voren dat de invoering van ultrastille wegdekken wel een stap dichterbij was gekomen, maar verdere ontwikkeling nodig is. De afgelopen 5 jaar deed Rijkswaterstaat daarom binnen het project SSW onderzoek naar poro-elastische wegdek. Dit wegdek bestaat uit een poreus mengsel (tot 35% holle ruimte) van elastisch materiaal (gerecycled rubber van autobanden), kleine steentjes en hechtmiddel. Dit zogeheten PERS-wegdek (Poro Elastic Road Surface) levert een heel stil asfalt op. Om te zorgen dat PERS voldoende stroef is, wordt steenaggregaat bijgemengd. Op proefvakken is aangetoond dat deze wegen een geluidsreductie hebben van 8 tot 9 decibel. De levensduur is echter nog zeer beperkt; de wegen gaan niet langer mee dan drie maanden. Ook is de stroefheid tijdens natte seizoenen onvoldoende. Naar deze problemen wordt momenteel in Nederland onderzoek gedaan door de universiteit Twente, samen met wegenbouwers en Rijkswaterstaat.

Internationaal onderzoek
Het project kent een internationale dimensie: naast de Nederlandse inschrijvingen (Heijmans en Dura Vermeer) wordt er ook samengewerkt met een Russisch samenwerkingsverband (het bedrijf Unicom in samenwerking met onder meer ‘the Institute of the Chemical Physics of the Russian Academy of Sciences’) en het Zwitserse bedrijf SGS-Intron, dat ook Nederlandse vestigingen heeft. Er wordt ook nauw met kennisinstellingen samengewerkt, onder meer TU-Delft en TNO. Daarnaast is het Europese samenwerkingsverband PERSUADE betrokken, dat ook werkt aan de ontwikkeling van een stil wegdek, dat geschikt is voor provinciale en gemeentelijke wegen (voor lagere snelheden en zonder vrachtverkeer).
In het kader van het Europese PERSUADE-Project (PoroElastic Road Surface: an innovation to Avoid Damages to the Environment) zijn er middels een heel uitgebreid laboratoriumonderzoek twee poro-elastische mengsels ontwikkeld die eenzelfde rafelingsweerstand hebben als dunne asfaltdeklagen. ‘Die wegdekken worden al veelvuldig toegepast in Nederland’, zegt Luc Goubert, projectleider PERSUADE. ‘In de wetenschap dat poro-elastische wegdekken een geluidsreductie hebben van 10 decibel of meer opent dat hele interessante perspectieven, zowel landschappelijk, technologisch als financieel. We zijn nu bezig met de aanleg van proefvakken in vijf verschillende landen. We gaan die zodra ze aangelegd zijn heel intensief monitoren.’
Volgens Goubert is ook een aantal andere interessante zaken onderzocht: ‘We hebben de toxiciteit bij de aanleg van het poro-elastische wegdek onderzocht en de toxiciteit van de rook bij een incidentele brand op een poro-elastisch wegdek. Ook is gekeken naar de stroefheid, dus de verkeersveiligheid en de brandveiligheid. De brandveiligheid blijkt beter te zijn dan op een gewoon wegdek, wat een beetje tegen de verwachting is. Wij stellen de know-how die wij opgedaan hebben in het PERSUADE-project graag ter beschikking van Rijkswaterstaat. En we werken met veel plezier mee aan het project Ultrastil Wegdek.’
Rob Hofman is bij Rijkswaterstaat gespecialiseerd in stille wegdekken. Hij was twee keer in Japan om de ontwikkelingen in dit land nader te bestuderen: ‘Inmiddels zijn er vakken die voldoende geluid reduceren en een maximale levensduur hebben van drie jaar, terwijl dit in Nederland maximaal slechts drie maanden is’, vertelt Hofman. ‘De brandveiligheid en de rolweerstand zijn beter of vergelijkbaar met zoab. We hadden gehoopt dat we bepaalde zaken van de Japanners konden overnemen, maar hun onderzoek richt zich volledig op de Japanse afzetmarkt. Hierdoor zijn de mogelijkheden tot samenwerking beperkt tot kennisuitwisseling.’ Japan houdt de precieze samenstelling van de wegdekken geheim. ‘Wel gebruiken ze veel materialen die wij ook gebruiken. Dat geeft hoop dat wij ook wegdekken kunnen maken met een langere levensduur.’

Project Stiller op Weg

Het project Ultrastil Wegdek richt zich op rijkswegen. Maar gemeenten en provincies nemen ook maatregelen om het onderliggend wegennet stiller te maken. Het project Stiller op Weg stimuleert deze maatregelen en lobbiet om de problematiek rond geluid hoger op de politieke agenda te krijgen.

De Nederlandse Stichting Geluidshinder (NSG) en Stichting Innonoise voeren het project Stiller op Weg sinds 1 november 2012 uit in opdracht van Rijkswaterstaat Leefomgeving. Het project richt zich op een scala aan geluidsreducerende maatregelen op het gebied van voertuigen, infrastructuur, ruimtelijke ordening en stille wegdekken. Erik Roelofsen, directeur van de NSG en projectleider van Stiller op Weg: ‘We verzamelen goede voorbeelden van geluidsreductie en delen die met overheden die tegen geluidsproblematiek aanlopen. Zo hoeven zij niet zelf het wiel uit te vinden en dat bespaart tijd en geld.’

Inspireren en motiveren
Gemeenten en provincies kunnen op de site van Stiller op Weg goede voorbeelden vinden van geluidsreductie op en rond wegen. ‘Ook bezoeken we gemeenten en provincies om met hen te praten over de kwesties waar zij tegenaan lopen’, aldus Roelofsen. ‘Geluid is lange tijd een onderbelicht thema geweest bij overheden. Wij willen dat geluid weer een prominente plek krijgt op de politieke agenda. We inspireren en motiveren ambtenaren om aan de slag te gaan met geluidsreductie, en bestuurders om geluidsproblematiek serieus te nemen.’
Het project Stiller op Weg richt zich onder meer op stille wegdekken. Roelofsen: ‘Het probleem is dat de dunne deklagen van deze wegen snel kapot gaan en daardoor vaak moeten worden vervangen. Wegbeheerders zijn hier dan ook geen groot voorstander van. Omdat wij het gebruik van stil wegdek willen stimuleren, brengen we overheden en wegenbedrijven samen om naar een oplossing te zoeken. Op dit moment worden diverse onderzoeken gedaan naar verbetering van de levensduur van dunne deklagen met een geluidsreductie van ten minste 3 decibel. We willen in een aantal gemeenten proefvakken aanleggen.’ Roelofsen is nieuwsgierig naar de ontwikkeling van poro-elastische wegdekken. ‘Als de levensduur van 7 jaar en de geluidsreductie van 10 decibel echt worden gehaald, kan dit een hele mooie bijdrage leveren aan een stiller onderliggend wegennet.’
 

Bron: Rijkswaterstaat, e-zine ‘De ontwikkeling van een ultrastil poro-elastisch wegdek’ (www.rws.nl/rws/e-zine/ultrastilwegdek).