Laurierkers vervangen we weer door Rhododendron

Marjan Huijgens, Beheer Openbaar Groen Gemeente Bergen op Zoom:

Bergen op Zoom werd Groenste Stad van Nederland in 2014 en Groenste Stad van Europa in 2015. Eén van de redenen daarvoor was de integratie in het groen van cultuurhistorische bezienswaardigheden. ‘Die hebben we voor onze inwoners beter beleefbaar gemaakt met aandacht voor gevarieerde aanplantingen.’
 
Bergen op Zoom en omgeving zijn interessant vanwege de ligging op de grens van het Brabantse zand en de Zeeuwse klei. Dat betekent diversiteit in landschapstypen. Vanwege die ligging is de stad altijd van groot strategisch belang geweest. De ‘sleutel van Zeeland’ is een bekende bijnaam. In de omgeving zijn nog verschillende historische vestingwerken te bezoeken die verwijzen naar de waterlinie die in 1628 werd voltooid. Een linie die bestond uit onder water gezet land en moerassen met op de hoger gelegen delen forten. Tot 1832 beschermde die linie de vaarverbindingen tussen Holland en Zeeland en het eiland Tholen. Vestingstad Bergen op Zoom, en de andere nabijgelegen vestingstad Steenbergen, waren zo beveiligd tegen aanvallen vanuit het oosten.
 
Groene forten
‘De twee Groenste Stad-titels hebben we mede te danken aan het feit dat we de omgeving van enkele forten tot leefbare parken hebben omgetoverd’, vertelt Marjan Huijgens, Beheermedewerkster Openbaar Groen. Ze noemt Fort de Roovere buiten de stadskern en het in het centrum gelegen Anton van Duinkerkenpark als twee voorbeelden. ‘Bij Fort de Roovere, grenzend aan een bosgebied dicht tegen Halsteren, hebben we naast het beter zichtbaar maken van de aarden wallen en grachten verschillende wandel- en fietsroutes uitgezet. Dat trekt mensen aan, wat uiteraard voor meer activiteiten zorgt. We hebben het gebied recreatief aantrekkelijk gemaakt, de vervaagde contouren opgeschoond en ruimte gemaakt voor activiteiten als mountainbiken en paardensport. Bij alle aanpassingen lag de nadruk op groen en de bewoners van de dichtbij gelegen woonwijk maken daar nu graag gebruik van.’
Een markant onderdeel noemt Huijgens de Toren van Pompejus. ‘Het nieuwe icoon van de stad. Een toren voor iedereen en ook door iedereen. Hij gaat namelijk via crowdfunding tot stand komen.’ De Toren van Pompejus is een multifunctionele uitkijktoren, uitkijkend op Fort de Roovere. Noemenswaardig is hier ook nog de in 2010 gerealiseerde ‘loopgraafbrug’. bekend onder de naam Mozesbrug. ‘Die behoort tot de bekendste bruggen van de wereld. De brug snijdt door het water. Je loopt als het ware door het water, maar je voeten blijven droog.’
 
Afwisseling in groepen
Ligt bij Fort de Roovere de nadruk op het historische aspect en het actief recreëren in het groen, bij het Anton van Duinkerkenpark is de situatie anders. ‘Gelegen in het centrum van de stad is dit van oudsher al een volkspark, een park waar de direct omwonenden graag gebruik van maken.’ Opvallend bij het Anton van Duinkerkenpark is het vele water en het eiland op de restanten van vestingwerken. Die restanten heten Het Ravelijn, de traditionele naam van het buitenwerk van een vesting.   
Aan het 19de-eeuwse volkspark in Engelse landschapstijl wordt nog steeds gewerkt. De waterpartijen zijn inmiddels al wel gebaggerd en samen met het waterschap – die hoge eisen stelde aan de waterkwaliteit – werd besloten om ruim een derde van de oevers een natuurlijke oeverbeplanting te geven en delen te verharden waarbij de verharding overgaat in laag water met moerasbeplanting. ‘Centraal stond een goede ecologische opbouw met ook aandacht voor zuurstofplanten die het water zuiveren en het waterleven in balans houden.’
Stijl en vorm van het landschapspark blijven behouden. Met de keuze van beplanting wordt sterk rekening gehouden met het onderhoud. ‘We hebben meer ingezet op het ordenen van de beplanting, op het aanplanten in groepen.’ Als voorbeeld noemt Huijgens een parkdeel wat in de schaduw van hoge bomen ligt. Daar wordt laurierkers vervangen door Rhododendron. ‘Laurierkers werd jaren terug aangeplant vanwege de snelle groei. Toen was er ook nog tijd en geld om geregeld te snoeien. Tegenwoordig zoeken we weer meer naar soorten die langzamer groeien en hier viel de keuze op Rhododendron, passend bij de authentieke stijl van het park en kleurrijk in het voorjaar.’
Omdat de Rhododendron in schaduwrijke delen staat waar de bodem zuurder is gemaakt door turftoevoeging, is de onkruidgroei bescheiden. De langzame groei van de struiken zorgt daarom niet voor extra werk. ‘Ze staan in groepen van minstens tien planten, steeds één plant per vierkante meter. Bewust hebben we variatie gecreëerd door groepen hoge en lage Rhododendron af te wisselen.’
 
Siergrassen en zaaibloemen
Een deel van het park heeft een open structuur gekregen. ‘Van nature was dit deel ooit weiland.’ De nadruk ligt hier op biodiversiteit. Grassen worden afgewisseld met bloemrijke mengsels, veelal door de gemeente zelf samengesteld. ‘Vanuit aanbevelingen maar ook vanuit lectuur hebben we planten gekozen die op de relatief natte grondsoort hier gedijen. De natuurlijke uitstraling daarbij centraal stellend.’ De vele vaste planten en grassen worden aangeschaft in P9-pot en met zeven tot negen stuks per vierkante meter aangeplant. ‘We zijn vijftien jaar geleden al begonnen met de aanplant van vaste planten dus we hebben ervaring. Vooral op zichtlocaties gebruiken we ze graag.’
Er komt ook ruimte voor zaaibloemen en bolgewassen. ‘Daarvoor gaan we in overleg met bollenkwekers en bepalen we welke  mengsels passend zijn voor de locatie. Biodiversiteit speelt ook hier een belangrijke rol. Van de vroege voorjaarsbloei worden vooral hommels en bijen heel blij.’
Beheerbaarheid van de beplanting is belangrijk. De keuze valt daarom op duurzame planten en bewoners mogen participeren in onderhoud. ‘Aan bewoners die meer groen willen, vragen we wat zij voor ons kunnen betekenen. Of ze mee willen werken aan het onderhoud.’ Daarvan zijn binnen de gemeente inmiddels al goede resultaten te zien. ‘Alles gaat onder begeleiding en onze meerwerkende voormannen zijn vakmensen die de boel scherp in de gaten houden.’