Innovatieve dijkverbetering

De komende jaren moet er in heel Nederland flink aan de dijken worden gewerkt. Maar liefst 1.100 kilometer aan primaire keringen moet worden versterkt vanwege de klimaatverandering, bodemdaling en de nieuwe normen in Nederland. In die nieuwe normen is afgesproken dat we een ‘plus’ op de dijken gaan zetten, omdat er meer mensen achter de dijk wonen en er meer economische waarde achter te vinden is. De oude normen dateerden uit de jaren ‘60 van de vorige eeuw. Werk aan de winkel dus.
 
Tekst: Rijkswaterstaat
Beeld: Cees van der Wal
 
Deze dijkversterkingen zijn van het Hoogwaterbeschermingsprogramma, een samenwerking van alle waterschappen en Rijkswaterstaat. Jaarlijks wordt er voor 350 miljoen euro geïnvesteerd in onze dijken. Tot aan 2028 wordt er gewerkt, voor een totaalbudget van ruim 7 miljard euro.
De dijk tussen Kinderdijk en Schoonhovenseveer is één van de dijken die versterkt moet worden. De dijk voldeed niet meer aan de veiligheidsnormen en moest verbeterd worden. Onder regie van Waterschap Rivierenland is op een totale lengte van 17 kilometer inmiddels 11 kilometer versterkt en is de aannemer nu bezig met het afwerken van de maatregelen. Bijzonder aan dit traject is de omgeving: 450 woningen bevinden zich op en rond de dijk. Deze panden zorgen ervoor dat grondoplossingen niet overal mogelijk zijn: er moest nagedacht worden over innovatieve oplossingen, zowel op het gebied van techniek als samenwerking. Waterschap Rivierenland zocht een aannemer die juist dat ging doen.
 
Sloop en herbouw
Van de 450 woningen zijn er 58 woningen gesloopt: een enorme impact op de omgeving. Doordat het waterschap mee heeft gedacht met de bewoners, zelfs tot en met afspraken met hypotheekverstrekkers, werd het voor velen mogelijk om een huis terug te bouwen als de dijkverbetering is afgerond. Om te voorkomen dat deze panden bij een toekomstige dijkverbetering opnieuw moeten wijken, worden zij opvijzelbaar gebouwd. Een opvijzelbare woning heeft een extra sterke fundering en is voorzien van stalen buispalen met daarop een betonnen plaat. In de toekomst kan deze betonnen plaat eenvoudig worden ‘opgekrikt’. De stalen buispalen worden dan verlengd.
 
Verschillende innovaties
Bram de Fockert, projectmanager van Waterschap Rivierenland: ‘Juist in complexe projecten zoals deze zijn we op zoek naar slimme en innovatieve oplossingen. Bijvoorbeeld door een marktpartij vroeg in het project te betrekken en de ruimte te geven om met nieuwe ideeën te komen binnen het D&C-contract. Hiermee mobiliseer je de kracht van de markt voor passende technische oplossingen.’
Zo heeft de Combinatie Dijkverbetering Molenwaard – samenwerking tussen Mourik Groot-Ammers en Besix – de boorpalenwand ingezet, die nog niet eerder is toegepast bij het versterken van dijken. Hierbij zijn 1.100 verankerde boorpalen van 1 meter doorsnee trillingsarm geplaatst om zo min mogelijk schade te veroorzaken aan de huizen.
 
Drones, augmented reality en BIM
In de zoektocht naar efficiëntie is het proces van landmeten, een tijdrovende klus op zo’n traject van 17 kilometer, anders ingericht. Drones nemen het meten over en ze doen dat even nauwkeurig, sneller en met meer relevante gegevens. Maar er zijn meer digitale stappen genomen: er is gebruik gemaakt van augmented reality om bewoners te laten zien hoe de plannen er uit gingen zien. En al deze informatie kwam terecht in het Bouw Informatie Model (BIM) waar opdrachtgever en opdrachtnemer toegang toe hebben. Dit betekent ook een enorme stap in de (toekomstige) overdracht van gegevens bij de oplevering van dit project.
 
Samenwerking
Ook op het gebied van samenwerking zijn nieuwe stappen gezet: uit verschillende initiatieven is de Klimaatdijk bij Streefkerk geboren. Een gemeente met een wens voor een nieuw dorpsaangezicht, de jachthaven met uitbreidingsplannen, de dijkversterking vanuit het waterschap: hier is een multifunctionele dijk uit gekomen, sterk genoeg voor de verre toekomst en waarop woningbouw mogelijk is.
 
Doorkijk naar toekomst
De dijkversterking bij Groot-Ammers, op InfraTech onderscheiden met maar liefst twee awards, is uniek voor Nederland. ‘Maar er zijn meer bijzondere  dijkversterkingen in Nederland’, aldus Roeland Hillen van het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Het programma gaat tot 2028 aan de slag met ruim 1.100 kilometer aan dijkversterkingen. Jaarlijks wordt hier 350 miljoen euro aan gespendeerd. ‘In Nederland zijn we nooit klaar met werken aan dijken. Een belangrijke vraag die we ons daarbij blijven stellen is: hoe kunnen we dijkversterking beter, sneller en goedkoper maken? Experts uit het hele land, afkomstig uit de ‘gouden driehoek’ – marktpartijen, kennisinstituten en overheden – denken daar voortdurend met elkaar over na. We zoeken ook naar innovaties, bijvoorbeeld  in de Projectoverstijgende Verkenning Macrostabiliteit (POVM).’
In vier clusters worden innovatieve oplossingen gezocht voor het faalmechanisme macrostabiliteit. Om de oplossingen zo toepasbaar mogelijk te laten zijn, worden de methodes direct beproefd en waar mogelijk ingezet als pilot in projecten. Een voorbeeld daarvan is vacuümconsolidatie, een techniek om de stabiliteit van de dijk te verbeteren. ‘Het betekent dat je water uit de grond wegpompt; vergelijkbaar met het vacuüm trekken van een pak koffie’, aldus Hillen. Zo wordt de ondergrond sterker en kan je minder ingrijpende stabiliteitsbermen aan brengen. De techniek is bijvoorbeeld interessant voor dijken in natuurgebieden of bij huizen langs de dijk. Deze proef gaat negen tot twaalf weken duren. Daarna wordt beoordeeld of de proef is geslaagd en daadwerkelijk kan worden ingezet als één van de innovaties om dijkversterking beter, sneller en goedkoper te maken.
 
Nul-situatie
Het bodemonderzoek voor deze veldproef heeft plaatsgevonden in februari. Met behulp van laboratoriumproeven is de nul-situatie vastgelegd. De verwachting is dat de proef vacuümconsolidatie eind mei wordt afgerond. Na afronding van de proef worden op vastgestelde momenten een aantal controlemetingen en -boringen uitgevoerd om het gedrag van de bodem na de proef te bepalen. Deze proef vindt plaats in het kader van de Projectoverstijgende Verkenning (POV) Macrostabiliteit van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) en wordt getrokken door Waterschap Rivierenland.