Circulaire waterzuivering met siergewassen in kas

In plaats van afvoer via het riool, wordt het afvalwater van de trappistenabdij ‘Onze Lieve Vrouw van Koningshoeven’ voortaan via een kas met micro-organismen en siergewassen biologisch gezuiverd. Hierdoor is het afvalwater weer herbruikbaar. Deze eerste Biomakerij van Nederland is gerealiseerd in samenwerking met Waterschap De Dommel en de M.J. Oomen Groep (onderdeel van VolkerWessels). 
 
Tekst: Rick van de Weg
 
De abdij van Koningshoeven herbergt aardig wat bedrijvigheid. Naast de oudste en grootste trappistenbrouwerij in Nederland, ‘runnen’ de monniken een brood- en banketbakkerij, een jam- en chocolademakerij, een kaasmakerij, een imkerij, een plantenkwekerij en een gastenhuis op het landgoed. Daarbij wordt veel water gebruikt en komt dus veel afvalwater vrij. Zo is voor de productie van een liter bier bijvoorbeeld al zes liter water nodig. Door middel van de Biomakerij kan het afval- en proceswater lokaal gezuiverd en hergebruikt worden. Bijvoorbeeld als spoel- en proceswater voor de brouwerij of irrigatiewater voor de plantenkwekerij. Naast de circulariteit is het voordeel dat deze vorm van zuiveren maar de helft van de energie nodig heeft in vergelijking met een normale waterzuivering.
 
Botanische tuin
De Biomakerij die nog dit jaar bij de abdij zal verrijzen is in feite een grote plantenkas, waarbij een mix van planten met de wortels in het afvalwater hangt. De wisselwerking tussen de micro-organismen in het water en die op de wortels zorgt voor de zuivering. De Biomakerij maakt echter ook nieuwe initiatieven mogelijk. Zo wordt de kas op de Koningshoeven meteen als ‘botanische tuin’ en educatie- en ontmoetingsgelegenheid geschikt gemaakt.
De siergewassen bestaan deels uit proefgewassen voor een geur- en smaakstoffenproducent uit de regio. In een gekoppelde tweede kas wordt biologische visteelt, bijvoorbeeld paling, en hopteelt beoogd. Tenslotte wordt slib uit de kas, door middel van cleantech, geschikt gemaakt als compost voor de kwekerij. In een later stadium worden ook de resterende fosfaten en voedingsstoffen uit het slib teruggewonnen.
 
Profoundness
De Biomakerij sluit perfect aan bij het maatschappelijk verantwoord ondernemen dat de abdij nastreeft. ‘Er gaat geen druppel water en geen gram grondstof meer het terrein af, tenzij verwerkt in een duurzaam product’, aldus prior broeder Isaac. De leidinggevende van de brouwerij voegt aan de drie bekende MVO P’s – people, planet, profit – nog een vierde P toe: profoundness. ‘Alles wat we doen, komt vanuit een diepe innerlijke overtuiging om uiterst voorzichtig met Gods schepping om te gaan.’
Peter van der Wee, algemeen directeur van de M.J. Oomen Groep, sluit daarop aan en prijst de samenwerking vanuit het geloof in de noodzakelijke transitie naar de circulaire economie: ‘We creëren in dit project meervoudige waarde; zowel ecologisch, economisch als sociaal. Dat is het model voor de toekomst.’
 
Eindhoven en Lelystad
Vanuit die visie zien de bouwgroep en Waterschap De Dommel de Biomakerij bij de abdij dan ook als startpunt voor een veelbelovende ontwikkeling. ‘Wij kiezen hiermee voor een geheel nieuwe benadering’, aldus István Koller, strategisch adviseur van Waterschap De Dommel. ‘Hierdoor spelen we niet alleen in op maatschappelijke thema’s, maar ontwikkelen we meteen nieuwe businessmodellen rondom waterzuivering.’
Voor het concept van een Biomakerij, gebaseerd op de technologie van het van oorsprong Hongaarse bedrijf Biopolus Technologies, bestaat inmiddels al meer interesse. De tweede wordt hoogstwaarschijnlijk gebouwd in Park Strijp S; de herontwikkeling van het voormalige Philips-bedrijventerrein in Eindhoven. Hier wordt de waterzuivering gecombineerd met een variant van de Biomakerij die ook bodemverontreiniging gaat aanpakken. Daarnaast is er concrete interesse voor deze biologische waterzuiveringen op Lelystad Airport Business Park, de Brainport Industry Campus Eindhoven en vanuit het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier voor een locatie in Noord-Holland.
 
Biofilm
‘Het mooie van het concept is dat het niet per definitie een kas hoeft te zijn’, aldus Van der Wee. ‘Daardoor is het aantal toepassingsmogelijkheden ook groot. Het draait uiteindelijk allemaal om de micro-organismen. Die kunnen ook uit de voeten in bijvoorbeeld kunstmatige touwachtige wortelstructuren die in ondergrondse waterbakken hun werk doen. Daardoor ontstaat een volledig gesloten biologisch systeem. Eén kubieke meter waterbak met wortelstructuur is goed voor 12.000 vierkante meter aan werkzame biofilm. Daarom kan het ook prima geïntegreerd worden in een pand. Bijvoorbeeld onder een atrium. Als je dan toch met echte planten werkt, sla je een drieslag. Niet alleen de waterzuivering en het esthetische aspect, maar de flora heeft ook een positief effect op het binnenklimaat.’
Aangezien de Biomakerij met verschillende opeenvolgende bakken, respectievelijk stadia werkt, kan de installatie goed aangepast worden aan de mate van vervuiling. ‘Toch kan een Biomakerij met 60 procent minder oppervlakte toe in vergelijking met een traditionele actieve slib waterzuivering’, vervolgt de directeur van de M.J. Oomen Groep. ‘Daarom lopen nu ook de eerste onderzoeken om te zien of we traditionele zuiveringen kunnen vervangen door Biomakerijen. De grondposities die daarmee vrij komen, kunnen dan weer herontwikkeld worden voor woningbouw. Dat zijn vaak aantrekkelijke locaties omdat de steden in de loop der tijd steeds dichter naar de waterzuiveringen zijn gegroeid.’