Beweegbare verkeersbruggen uit bouwstenen

De komende jaren zijn duizenden bruggen, tunnels en viaducten in Nederland aan vervanging toe. Dat is niet alleen een enorme investering, er dreigt ook onvoldoende ontwerp- en bouwcapaciteit te zijn om dit allemaal in betrekkelijk korte termijn uit te voeren. Opdrachtgevers en bouwbedrijven werken daarom op De Bouwcampus samen in het programma ‘Stroomversnelling Bruggen’ aan manieren om het probleem efficiënt en innovatief aan te pakken. Bijvoorbeeld door een aanpak die lijkt op de Legolisering in de bouw.
 
Tekst: ing. Frank de Groot, m.m.v. Ingenieursbureau Westenberg
 
De meeste bruggen en viaducten in Nederland zijn aangelegd in de periode 1965-1975. De komende jaren is er een enorme vervangings- en renovatieopgave. In heel Nederland zijn er zo’n 40.000 bruggen en viaducten, waar de beheerders jaarlijks gezamenlijk zo’n 6 miljard euro aan uitgeven voor de instandhouding.
Als inspiratiebron voor de enorme vervangings- en renovatie-opgave wordt gekeken naar ‘De stroomversnelling’ die bij de renovatie van jaren 60-woningen succesvol is gebleken. Heijmans, TNO en De Bouwcampus hebben die handschoen opgepakt en het initiatief genomen voor de ‘Stroomversnelling Bruggen’. De lancering vond op 20 juni plaats in de buitensociëteit in Zwolle. Ambitie is de totale kosten voor de vervangingsopgave met 40% te verminderen. Dat kan onder meer door meer te standaardiseren. Veel onderdelen van bruggen zijn namelijk in feite hetzelfde, maar worden nu nog steeds afzonderlijk ontworpen. In de bouw spreekt men van ‘Legolisering’, verwijzend naar het gedachtengoed van Hennes de Ridder.
 
Bouwcampus
De Bouwcampus in Delft, de neutrale aanjager van het programma ‘Stroomversnelling Bruggen’, heeft sinds begin vorig jaar een reeks sessies georganiseerd om het probleem te definiëren. In eerste instantie gaat het erom dat de beheerders van de bruggen, tunnels en viaducten, die nu vaak ‘onbewust onbekwaam’ zijn als het om dit probleem gaat, ‘bewust onbekwaam’ worden gemaakt. Vervolgens moet er een instrumentarium worden ontwikkeld om te kunnen prioriteren: waar moet het snelst worden ingegrepen?
Vervolgens kan worden bepaald wat de beste ingrepen zijn. Vervanging zal niet altijd direct nodig of mogelijk zijn. In die gevallen kunnen maatregelen als beperking van de aslast of de totaallast voorlopig soelaas bieden. In werkateliers en een innovatielab worden innovatieve manieren bedacht om de problemen aan te pakken; de bouwbedrijven die hieraan deelnemen doen dat zonder betaling voor hun nadenk- en meedenkwerk. Op basis van de keuzes uit de werkateliers en best practices, zoals de al genoemde Rotterdamse gebundelde aanbesteding, volgen pilots. De concepten die in die pilots hun waarde bewijzen kunnen uiteindelijk overal in het land worden gebruikt.
 
Standaardiseering
Eén van de werkateliers van het Innovatieprogramma Stroomversnelling Bruggen is het werkatelier met de naam ‘Beweegbare verkeersbruggen uit bouwstenen, à la lego’, georganiseerd door Provincie Noord-Holland. Tijdens de lancering van het Innovatieprogramma sprak onder meer Paul Waarts van de Provincie Noord-Holland. Hij citeerde Jan de Wit van Saxion: “Bouwen is het samenstellen van een gelegenheidsalliantie, die in een knollenveld zonder voorzieningen bij ieder project keer op keer opnieuw het wiel uitvindt.”
Waarts pleit voor het ontwikkelen van ‘bruglegostandaarden’ in een NTA (Nederlandse Technische Afspraak) met een brede NEN-commissie waarin de brugsector is vertegenwoordigd. De NTA is een aanbeveling waarin een set afspraken vastligt die enkele partijen met elkaar overeengekomen zijn. Het is een dynamisch document (gemakkelijk aan te passen wanneer de markt verandert) dat bijzonder geschikt is voor innovatieve markten. “In onze werkateliers moeten we daartoe de ‘à la lego-delen en – processen definiëren. Het streven moet zijn om vanaf 2020 LEGO-bruggen te bouwen”, aldus Waarts.
 
LEGO-principes
“Breng eerst de haalbaarheid in beeld van het toepassen van principes van LEGO bij beweegbare bruggen, zoals prefabricage, standaardisatie en herbruikbaarheid”, zei Paul Groot, Projectleider Infrastructuur en Aanbesteden bij het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB), tijdens de bijeenkomst. “Welke effecten treden op voor bouw- en onderhoudskosten, externe kosten voor verkeer, effecten op emissies en bouwtijd? Leer ook van andere sectoren waar de LEGO-principes zijn toegepast.”
Paul Groot over de kansen: “Bouwen volgens LEGO-principes brengt voordelen op het gebied van levensduurkosten, maatschappelijke hinder en emissies. De kostenvoordelen zijn groter bij schaalvergroting, onder meer door leereffecten. De toepasbaarheid kent wel grenzen, door bijvoorbeeld bijzondere ontwerpen en risico’s. De herbruikbaarheid is tot slot nog onzeker, doordat de huidige praktijkervaring beperkt is. De regelgeving en normering moeten ook aangepast worden en we moeten ervaring opdoen in pilots. We moeten marktvraag creëren via een programmatische aanpak bij opdrachtgevers van infrastructuur en ontschotting van aanleg- en beheerbudgetten. Laten we tot slot de LEGO-principes slim toepassen.”
 
 

 
Beweegbare verkeersbruggen uit bouwstenen, à la lego
 
Aanpak op hoofdlijnen

Nulalternatief (Stolper ophaalbrug)
Projectalternatief

Beton in situ
Beton prefab

Staal prefab
Staal standaardiseren

Keuze aandrijving open
Eerdere keuze aandrijving

Groot aantal componenten
Standaardcomponenten gebruiken

Bestek op de markt
Integrale voorbereiding/planvorming

 
Voordelen

Te behalen verbetering
Bereikt door

Daling bouwkosten tot 6%
Meer prefabricage, lagere ontwerpkosten en vroegtijdige optimalisatie

Daling onderhoudskosten tot 13%
Betere aanvangskwaliteit en standaardisatie van onderdelen

Daling verkeershinder in bouwfase tot 15 %
Sneller bouwen

Daling verkeershinder in gebruiksfase
Minder onderhoud

Daling emissies verkeer tot 15%
Minder filevorming

Beperkt effect minder cementgebruik in beton
 

 
Bron: lezing Paul Groot, Projectleider Infrastructuur en Aanbesteden bij het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB)
 

 
Meer weten? Kijk op www.debouwcampus.nl/co-creatielab
 
Literatuur:

• Verslag Werkatelier beweegbare verkeersbruggen uit bouwstenen, à la lego, door Paul Groot (EIB) en Katja Oostendorp (De Bouwcampus), Bijeenkomst Stroomversnelling bruggen, 20 juni 2017.
• Co-creatie Lab, De BouwCampus, www.debouwcampus.nl