Ondergrondse fietsenstalling voor 5.475 fietsen
Het Stationsplein Noord in Zwolle krijgt een volledig nieuwe inrichting en er wordt hard gewerkt aan een nieuwe ondergrondse fietsenstalling voor maar liefst 5.475 fietsen onder het plein. De wanden van de bouwkuip zijn zogenoemde Cutter Soil Mix-wanden. Voordeel hiervan is dat deze geluidsarm en trillingsvrij zijn aan te brengen. De gemeente en de aannemer verwachten dat fietsers vanaf december 2020 de nieuwe ondergrondse fietsenstalling in gebruik kunnen nemen.
Tekst: ing. Frank de Groot
Beeld: Boskalis, ten zij anders vermeld
De Zwolse OV-knoop, het tweede spoorknooppunt van Nederland, is één van de snelst groeiende OV-knopen van Nederland. Om de reizigersstromen in en rond het station vlot en veilig te verwerken, zijn goede overstapmogelijkheden van en naar de fiets, trein, bus en taxi/auto van groot belang. Daarom bouwt Zwolle een nieuw busstation, een busbrug en een passerelle die 24/7 – zonder OV-chipkaart – toegankelijk is voor voetgangers en fietsers. Ook worden de entrees aan beide zijden van het station verbeterd.
Zwolle is tevens fietsstad nummer 1 van Nederland. Het gebruik van de fiets wil Zwolle verder stimuleren. De bouw van de nieuwe ondergrondse fietsenstalling draagt hier aan bij. De nieuwe fietsenstalling verdubbelt de parkeercapaciteit voor de fiets aan de centrumzijde van het station. Het dak van de fietsenstalling vormt het nieuwe stationsplein. Het plein krijgt een volledig nieuwe inrichting: een spiegelvijver met daklicht, groenvakken met bomen en zitranden en sfeervolle verlichting transformeren deze entree tot de stad in een aangename plek om te verblijven. De drie ingangen naar de fietsenstalling gaan op in het ontwerp van het plein en zorgen zo voor een naadloze verbinding tussen de buitenruimte en de kelder. Kraaijvanger Architects ontwierp de fietsenstalling en Boskalis is verantwoordelijk voor de uitvoering.
Hedwig Hut-Verelst, omgevingsmanager Boskalis Nederland: “Voordeel van de CSM-wanden is dat de werkzaamheden geen trillingen en nauwelijks geluidshinder veroorzaken, vergeleken met het aanbrengen van stalen damwanden.”
Ontwerp fietsenstalling
De grootte van de ondergrondse fietsenstalling is te vergelijken met het oppervlak van een voetbalveld. De ruimte is ontworpen als een stedelijk souterrain waarbij een ruime opzet, overzicht en overvloedig licht zorgen voor optimale functionaliteit, comfort en veiligheid. Daglicht en natuurlijke groenvlakken met beplanting reiken tot diep in het souterrain. Aanwezige lampen gaan pas branden wanneer het buiten te donker is. Dat bespaart een aanzienlijke hoeveelheid energie. Het ontwerp is zo slim opgezet dat er geen doodlopende gangen of obstakels zijn. Ook zijn de kolommen zo gepositioneerd dat er geen donkere nissen ontstaan. Infiltratiekratten onder de grond zorgen ervoor dat de openbare ruimte bij zware neerslag het water goed kan bergen.
De wanden van de bouwput bestaan uit Cutter Soil Mix (CSM) wanden. Met deze bouwtechniek wordt er ondergronds water en cement vermengd met grond om een grond- en waterkerende wand te bouwen. Vervolgens worden er stalen profielen in de betonslurry neergelaten. Deze vormen uiteindelijk samen met de verharde betonslurry de wand van de bouwkuip.
De nieuwe ondergrondse fietsenstalling krijgt twee grote in- en uitgangen aan het Stationsplein. De fietsen worden ondergronds op één verdieping gestald in dubbellaagse fietsenrekken. Vanuit deze fietsenstalling kunnen reizigers met een roltrap naar het station of Stationsplein. De huidige fietsenstalling aan de noordzijde van het station blijft vooralsnog intact. Ook de fietsenstalling onder het Lübeckplein aan de zuidzijde van het station blijft bestaan.
De CSM-wanden zijn met groutankers verankerd, die onder een hoek van 45 graden in de achterliggende grond zijn geboord.
Bouwkuip wanden
Begin augustus 2019 is de aanleg van de bouwkuip gestart. Deze had een afmeting van 120 x 40 meter. De bouwkuip heeft Boskalis met behulp van CSM-wanden gemaakt. Deze speciale wanden houden grond en water tegen. “Oorspronkelijk zouden we hier een bouwkuip aanleggen met stalen damwanden die met een trillingsarme methode ingebracht zouden worden”, zegt Hedwig Hut-Verelst, omgevingsmanager Boskalis Nederland. “Helaas bleek dat hier niet mogelijk, doordat er grindlagen in de ondergrond werden aangetroffen. Als je daar een damwand doorheen duwt, kun je alsnog trillingen krijgen. Die zijn hier ongewenst door de aanwezigheid van het monumentale stationsgebouw. Vervolgens hebben we gezocht naar een alternatieve uitvoeringsmethode. De keuze is toen gevallen op CSM-wanden”.
De ondergrond van de bouwkuip is waterdicht gemaakt met een speciale gellaag die met 6.500 dunne slangetjes is geïnjecteerd.
De dakvloer van de fietsenstalling is traditioneel bekist met tafelkisten.
CSM staat voor Cutter Soil Mix. Met deze bouwtechniek wordt er ondergronds water en cement vermengd met grond om een grond- en waterkerende wand te bouwen. Ook het aanwezige grind in de grond wordt vermengd en zo onderdeel van de constructie. Vervolgens worden er stalen profielen in de betonslurry neergelaten. Deze vormen uiteindelijk samen met de verharde betonslurry de wand van de bouwkuip. De wanden zijn met groutankers verankerd, die onder een hoek van 45 graden in de achterliggende grond zijn geboord.
Hedwig: “De wanden zijn 13 meter diep. Een voordeel van deze techniek is dat de werkzaamheden geen trillingen en nauwelijks geluidshinder veroorzaken, vergeleken met het aanbrengen van stalen damwanden. We hebben gewerkt met moten van 2 meter. Eind oktober 2019 waren alle wanden rondom gereed.”
Op 19 mei 2020 is een groot deel van het dak gestort. Circa 1.950 kuub beton is gestort tussen 6.00 uur ’s morgens en 2.00 uur ‘s nachts. Als afwerking is het beton gevlinderd. Op 16 juni 2020 was het resterende dak aan de beurt.
Bouwkuip vloer
De diepte van de bouwkuip was zes meter. Daartoe is zo’n 25.000 kuub grond afgegraven: goed voor 1.470 vrachtwagens, die via een tijdelijke brug over de hoek van de bouwkuip het werk konden verlaten. De onderkant van de bouwkuip lag onder het grondwaterniveau en moest dus ook waterdicht gemaakt worden. “Deze is dicht gemaakt met een speciale gellaag die met 6.500 dunne slangetjes is geïnjecteerd”, legt Hedwig uit. “Tijdens het ontgraven kwamen de slangetjes ook weer mee, maar die zijn handmatig uit het zand gehaald. Begin 2020 was de bouwkuip geheel ontgraven.”
Beeld: Kraaijvanger Architects en Maxwan A+U.
Beeld: Kraaijvanger Architects en Maxwan A+U.
Begin februari 2020 is met een dunne betonlaag de werkvloer gestort, met een oppervlakte van circa 4.800 m2. Op de werkvloer is een gewapende betonvloer met een dikte van 80 cm aangebracht. Daarna zijn ook de wanden en ovale kolommen gestort, die de dakvloer dragen. De dakvloer is traditioneel bekist met tafelkisten. Op 19 mei 2020 is een groot deel van het dak gestort. Circa 1.950 kuub beton is gestort tussen 6.00 uur ’s morgens en 2.00 uur ‘s nachts. Als afwerking is het beton gevlinderd. Op 16 juni 2020 was het resterende dak aan de beurt.
Momenteel vindt de afbouw van de fietsenstalling plaats. Het heringerichte Stationsplein en de vernieuwde Stationsweg zijn medio 2021 klaar. Het OV-knooppunt Zwolle is dan een stuk aantrekkelijker geworden voor de reizigers.
