Emissies reduceren niet meer vrijblijvend

Tekst: ing. Frank de Groot

Foto: Heijmans.

De hele bouwsector (publiek en privaat) staat voor de gezamenlijke uitdaging om stappen te zetten naar een duurzame bouw. Met het programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) wordt samengewerkt aan één aanpak om bouw-, onderhouds- en sloopprojecten schoner uit te voeren. Hierdoor wordt de leefbaarheid vergroot en geluidsoverlast en uitstoot van schadelijke emissies beperkt. Het programma SEB maakt zich sterk voor een succesvolle transitie naar schoon en emissieloos bouwen in 2030 en daarna.

Het programma SEB richt zich op de doelen en ambities op het gebied van bouwmaterieel die zijn vastgelegd in het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering (PSN), het Klimaatakkoord, de strategie Klimaatneutrale en Circulaire Infraprojecten en het Schone Lucht Akkoord:

• ambitie om in 2030 60% NOx-emissiereductie ten opzichte van 2018 in de bouw te behalen als onderdeel van het structurele pakket aan stikstofreducerende maatregelen;
• doelstelling om in 2030 ten opzichte van 2016, 75% minder gezondheidsschade door mobiele werktuigen in de bouw – onder meer veroorzaakt door de uitstoot van stikstofdioxide en fijnstof – te realiseren, en het zo snel mogelijk uitfaseren van mobiele werktuigen zonder roetfilter en met een hoge stikstofdioxideuitstoot;
• doelstelling om in 2030 ten opzichte van 2019 een reductie van 0,4 Mton CO₂ van de uitstoot door mobiele werktuigen en bouwlogistiek te behalen;
• ambitie om in 2030 klimaatneutraal en circulair te werken in de rijksinfraprojecten, waarbij dit convenant zich richt op bouwmaterieel.

Routekaart SEB

Samen met overheden, kennisinstellingen en marktpartijen is er een routekaart SEB ontwikkeld met maatregelen. Daarin staan heldere stappen en concrete acties om – stapsgewijs tot 2030 en daarna – emissies te verlagen. Met het bijbehorende convenant SEB (niet te verwarren met de routekaart) hebben partijen afspraken gemaakt over de uitvoering daarvan.

In oktober 2023 hebben de eerste tachtig partijen het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) getekend. Op 1 juli 2024 kwamen er nog 21 partijen bij, met name gemeenten. Bij de ondertekenaars horen vijf ministeries, alle Nederlandse waterschappen en provincies, veel gemeenten (circa 40) en de belangrijkste branche- en netwerkorganisaties in de bouw. Ook partijen als ProRail, Havenbedrijf Rotterdam, Schiphol, Port of Amsterdam, TenneT en N.V. Nederlandse Gasunie, hebben het convenant ondertekend.

Foto: Gemeente Arnhem.

Niet vrijblijvend

Niet alleen ondertekenaars van het convenant krijgen te maken met de inspanningsverplichting om de emissie te beperken. Het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) bevat de verplichting (artikel 7.19a) om ‘adequate maatregelen’ te nemen bij alle bouw- en sloopwerkzaamheden om de uitstoot van stikstof te beperken.

Ondertekenaars van het convenant committeren zich aan de in het convenant vastgelegde inspannings- en resultaatverplichtingen. Opdrachtgevers die hebben ondertekend zullen in hun opdrachtverstrekking maatregelen opnemen om stikstofemissie te beperken. Dat kan door toepassing van het minimumniveau uit de routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen. Daarboven liggen het basisniveau en ambitieuze niveau. Organisaties die het convenant hebben ondertekend passen minimaal het basisniveau toe en zitten dus al hoger. De emissiereductieplicht geldt voor bouw- en sloopactiviteiten die vergunningplichtig zijn (bouw) of meldingplichtig (bouw en sloop).

Daarnaast is er een informatieplicht naar het bevoegd gezag. Artikel 7.5c, eerste lid in het Bbl zegt namelijk: ‘Gelijktijdig met de aanvraag om een omgevingsvergunning voor een bouwactiviteit of de bouwmelding[…] en de sloopmelding […] worden de volgende gegevens en bescheiden verstrekt: a. een beschrijving van de maatregelen om te voldoen aan artikel 7.19a, eerste lid […].’

Financiële ondersteuning

De Rijksoverheid biedt financiële ondersteuning bij concrete projecten. Denk bij dat laatste aan financiële ondersteuning bij het uitvragen van emissieloos materieel in aanbestedingen van infrastructurele werkzaamheden. Vanaf 2026 hoort daar ook bij de realisatie van gebouwen en woningen. De regeling is bedoeld voor gemeenten, provincies en waterschappen die het convenant SEB hebben ondertekend. Deze partijen kunnen gebruikmaken van de Regeling stimulering Schoon en Emissieloos Bouwen voor medeoverheden (SpUk SEB). Hiermee krijgt de opdrachtgever en de aannemer (deels) de kosten vergoed voor de inzet van emissieloos materieel.

Minimale eisen

Maar wat zijn adequate maatregelen, die het Bbl noemt? Daarvoor verwijst de toelichting op artikel 7.19a naar de routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen. Het minimumniveau uit de routekaart kan het bevoegd gezag gebruiken als kader om te beoordelen of aan de emissiereductieplicht is voldaan. Het minimumniveau bevat eisen aan de maximale emissies van mobiele werktuigen die worden ingezet bij bouw- en sloopprojecten. Zo geldt tot 1 januari 2030 dat licht materieel van 19 tot 37 kW een Stage IIIa motor moet hebben. Materieel van 37 tot 56 kW moet vanaf 1 januari 2025 een stage IIIb motor hebben en middelzwaar en zwaar materieel (56-560 kW) een stage IV motor met roetfilter.

Kijken we in het convenant dan zie we bij ‘Basisniveau’ dat de eisen gelijk oplopen met het minimumniveau, maar vanaf 1 januari 2028 moet materieel 100% zero-emissie zijn. Bij het ambitieuze niveau zijn de eisen gericht op het aandeel koploperprojecten en het percentage zero-emissie arbeid in een project: draaiuren x vermogen. Het Rijk geeft geen minimale prestatie-eis in het Bbl, dat is aan het lokale bevoegd gezag. De routekaart SEB kan worden gebruikt om invulling te geven aan gemeentelijke beleid.

Informatie

• Voor de minimale eisen die gelden bij de emissiereductieplicht verwijzen we naar www.iplo.nl. Vul in zoekvak in: ‘seb’, kies dan voor ‘Maatregelen emisssiereductieplicht’.
• Voor het basisniveau en ambitieuze niveau verwijzen we naar het Convenant Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB), dat op opwegnaarseb.nl is te vinden. Op pagina 13 van het convenant staan de beide niveaus beschreven.