Het (onverwachte) effect van Zoutdam IJmuiden
Eind 2024 is de aanleg van Zoutdam IJmuiden afgerond en begon de officiële testfase. Uit de eerste analyses blijkt dat Zoutdam IJmuiden de waterafvoer via het Spui- en Gemaalcomplex IJmuiden meer beïnvloedt dan vooraf was voorzien. Mark van der Vorst, programmamanager Spui- en Gemaalcomplex IJmuiden (Rijkswaterstaat), geeft uitleg door vijf vragen te beantwoorden.
Foto: Topview Luchtfotografie.
In IJmuiden, bij de overgang tussen Noordzee en Noordzeekanaal, speelt Rijkswaterstaat een onmisbare rol in het waterbeheer en het laten passeren van schepen. Een belangrijke innovatie hierin is Zoutdam IJmuiden. Door de bouw van Zeesluis IJmuiden stroomt elke keer als een schip als een schip de sluis passeert, 10.000 ton (!) zout het Noordzeekanaal in. Te veel zoutwater is schadelijk voor de natuur, de landbouw en de productie van drinkwater.
Waarom is de zoutdam gebouwd en hoe werkt het?
“De zoutdam is gebouwd om het meerdere aan zout dat via Zeesluis IJmuiden binnenkomt ten opzichte van de Noordersluis, weer af te voeren. Zoutdam IJmuiden zorgt ervoor dat zoutwater onder de dam doorstroomt en via het spui- en gemaalcomplex terugstroomt naar zee.”
Wat is het effect van de zoutdam?
“Uit de eerste analyses blijkt dat de zoutdam zoutwater afvoert, maar ook onverwachte effecten heeft. Dit heeft een grotere impact op de waterafvoer dan vooraf voorzien. Omdat zoutwater zwaarder is dan zoetwater daalt het waterpeil achter de zoutdam. In het Binnenspuikanaal daalt het waterpeil met 10 tot 15 cm; dat wisten we. Maar als de zakdeur dicht is en de pompen volop draaien, daalt het peil vlak voor de pompen tot wel 30 cm. Hierdoor kunnen de pompen kapot gaan en kan Rijkswaterstaat het waterpeil van het Amsterdam-Rijnkanaal en Noordzeekanaal minder goed preventief verlagen, wanneer we veel neerslag verwachten.”
Hoe gaat Rijkswaterstaat hiermee om?
“Voor nu zetten we de beweegbare zakdeur van de zoutdam open als we veel water moeten afvoeren. Dan stroomt er ook weer zoetwater het Binnenspuikanaal in en stijgt het waterpeil. Zo kunnen de pompen weer voldoende water verwerken, zonder dat de afvoercapaciteit wordt beperkt. Ook hebben we inmiddels pompbeveiliging geplaatst. Die zorgt ervoor dat de pompen vanzelf uitgaan als het waterpeil te laag is.”
Hij vervolgt: “Ondertussen onderzoeken we een structurele oplossing, zoals vernieuwing van het spui- en gemaalcomplex met dieper gelegen pompen. Hierdoor kunnen we de zoutdam in de toekomst inzetten zoals bedoeld, met de zakdeur grotendeels gesloten.”
Wat gebeurt er nog meer?
“De komende jaren zitten we niet stil. We werken er hard aan om stapsgewijs verbeteringen door te voeren, zodat we de waterafvoer kunnen optimaliseren. Daarbij is het belangrijk om een balans te vinden tussen waterbeheer, het tegengaan van verdere verzilting en een vlotte en veilige scheepvaart.”
“Het uitgangspunt voor de inzet van de zakdeur is dat we de deur openzetten wanneer de waterafvoer daarom vraagt, en sluiten om verzilting van het Noordzeekanaal te beheersen en scheepvaart te faciliteren. Daarom blijft, naast Zeesluis IJmuiden, ook de Noordersluis de komende jaren in gebruik.”
Hoe is de samenwerking met partners?
“We werken nauw samen met de waterschappen en partners in de scheepvaart. Met de waterschappen kijken we hoe we de waterafvoer slim kunnen blijven regelen. Samen met Centraal Nautisch Beheer en Port of Amsterdam onderzoeken we hoe we Zeesluis IJmuiden optimaal kunnen gebruiken, waarbij we tegelijkertijd verzilting beheersen.”
