Tekst: ing. Frank de Groot

Van boven naar beneden: Henk Geurts, programmamanager KLIC-WIN, Caroline Groot, productmanager KLIC Kadaster en deelnemer BAO KLIC, Wim van Mourik, voorzitter CUMELA Nederland en deelnemer BAO KLIC, Jan Bijker, deelnemer BAO KLIC namens Bouwend Nederland, voorzitter stuurgroep KLIC-WIN en ambassadeur KLIC-WIN.

“Vooral de kleinere netbeheerders en gemeenten zijn vaak nog onvoldoende doordrongen van de nieuwe eisen die de WIBON stelt. Ze zijn nu toch echt zelf aan zet!”, zegt Wim van Mourik, voorzitter CUMELA Nederland, eigenaar van Van Mourik Beekbergen en al sinds 2007 actief binnen het Bronhouders en Afnemers Overleg (BAO KLIC). Het BAO KLIC is een overlegorgaan van de uitvoerder van de wet (Kadaster) met bronhouders (netbeheerders) en afnemers (sector, waaronder de grondroerders). Het Ministerie EZK en de toezichthouder Agentschap Telecom zijn ook aanwezig. Doel is het voorkomen van graafschade. “Mijn bedrijf zit op een steenworp afstand van het Kadaster in Apeldoorn, dus ben ik namens de grondroerders nog steeds actief gebleven binnen het BAO.”
We zitten op de dertiende verdieping van het Kadaster in Apeldoorn met fraai uitzicht over de Veluwe. Ook Caroline Groot, productmanager KLIC bij het Kadaster en deelnemer BAO KLIC, Henk Geurts, programmamanager KLIC-WIN (zie verderop) en werkzaam bij netbeheerder Brabant Water en tot slot Jan Bijker, deelnemer BAO KLIC namens Bouwend Nederland, voorzitter Stuurgroep en ambassadeur KLIC-WIN, zijn aangeschoven. De betrokken partijen hechten veel belang aan een goede voorlichting naar de markt en vroegen daarom GWW-Totaal om de aandacht op de nieuwe WIBON en KLIC-WIN te vestigen.

Wat is WIBON?

De WIBON is ingevoerd na een uitgebreide evaluatie van de WION in 2013 en ter uitvoering van INSPIRE en de Europese ‘Richtlijn Breedband’. Deze nieuwe Europese regelgeving over Breedband komt voort uit de (Europese) afspraken om per 2020 iedereen in Europa toegang te bieden tot internet met een snelheid van ten minste 30 Mbps; volgens richtlijn 2014/61/EU, de zogenaamde Richtlijn breedband. De richtlijn heeft tot doel de kosten te verlagen voor de aanleg van elektronische communicatienetwerken met hoge snelheden. Zo worden bijvoorbeeld netwerkbeheerders gedwongen andere partijen (soms concurrenten) bij de aanleg van een elektronisch communicatienetwerk met hoge snelheid tegen redelijke voorwaarden toegang te geven tot hun fysieke infrastructuur, zoals buizen, masten, kabelgoten, straatkasten, gebouwen en antenne-installaties. Ook kan andere netwerkbeheerders bij de (voorgenomen) aanleg van een communicatienetwerk met hoge snelheid worden gevraagd om hun werkzaamheden af te stemmen met de werkzaamheden voor het netwerk met hoge snelheid. In het Bouwbesluit is verder een bepaling opgenomen op basis waarvan het verplicht is bij alle nieuwe woningen (of bij ingrijpende verbouwingen) een toegangspunt voor een netwerk met hoge snelheid in te bouwen.
Maar wie zijn netbeheerder volgens WIBON? Zijn dat de beheerders van gas-, water- en elektraleidingen? “Ja, maar er zijn ook andere netbeheerders”, zegt Henk Geurts. “Als iemand beroeps- of bedrijfsmatig een kabel- of leidingnetwerk beheert, dan is deze een netbeheerder. Dus ook beheerders van detectielussen in het wegdek, datakabels, ondergrondse infra bij petrochemische industrie, netwerken voor openbare verlichting, riolering, enzovoort. Ook gemeenten zijn daardoor netbeheerders. In totaal zijn er circa 1.100 netbeheerders in Nederland.”

Huisaansluitingen

Andere aanpassing is dat de registratie van huisaansluitingen weer terug is. In 2008 is op initiatief van de Eerste Kamer de verplichting tot registratie van huisaansluitingen uit de vorige wet (WION) gehaald. Deze verplichting zou volgens de eerste kamer tot teveel administratieve lasten leiden. Dat was geen handige keuze. Uit de evaluatie in 2013 bleek dat gemiddeld maar liefst 48% van de graafschades plaatsvindt bij huisaansluitingen. Het ging bij de acht grootste beheerders om 16.000 schades met een schade van bijna 12,4 miljoen euro. Een fatale gasexplosie door graafwerkzaamheden bij een flatgebouw in Diemen op 4 september 2014 was de figuurlijke druppel.
Wat zijn de nieuwe eisen? De netbeheerder hoeft de liggingsgegevens van de aansluitleidingen waarvan de liggingsgegevens niet digitaal beschikbaar zijn, nog niet te leveren. Bij renovatie of onderhoud van het net of een deel ervan moeten de liggingsgegevens van aansluitleidingen gedigitaliseerd worden voor zover ze dat nog niet zijn. Voor gasaansluitleidingen geldt dat de liggingsgegevens uiterlijk 31 december 2019 gedigitaliseerd moeten zijn. Voor aansluitleidingen voor elektriciteit, drinkwater en telecommunicatie geldt dat de liggingsgevens uiterlijk 31 december 2027 gedigitaliseerd moeten zijn, als de ligging van de leiding bepaald kan worden op een andere manier dan opgraven
De netbeheerder moet de grondroerder verder aangeven of voorzorgsmaatregelen (‘Eis Voorzorgsmaatregelen’ of EV) nodig zijn, zoals in het geval van werkzaamheden bij een net met gevaarlijke inhoud, of met grote waarde. Nieuw is dat de netbeheerder nu door polygonen aan kan geven waarbinnen de voorzorgsmaatregelen van toepassing zijn. Dan is het aan de grondroerder en de netbeheerder samen om afspraken te maken over de te treffen maatregelen. Het initiatief hiervoor ligt trouwens bij de grondroerder. Maar de netbeheerder moet nu onverwijld, maar als dit om redenen niet lukt, uiterlijk binnen drie dagen nadat de grondroerder contact met hem heeft opgenomen de afgesproken maatregelen treffen.

KLIC-melding naar Kadaster

In de WION uit 2008 was de verplichting tot het doen van KLIC meldingen opgenomen. Het Kadaster is de in de wet genoemde Dienst die het beheer heeft over het informatiesysteem dat de gebiedsinformatie verstrekt (KLIC systeem). Agentschap Telecom is toezichthouder op de uitvoering van de wet, ten behoeve van het voorkomen graafschade. Caroline Groot legt uit: “De grondroerder moet volgens de WION voordat hij gaat graven, melding van dit voornemen doen bij het Kadaster. Het Kadaster informeert dan alle netbeheerders die in het betreffende gebied kabels en leidingen hebben liggen. Deze netbeheerders verstrekken de grondroerder via het Kadaster vervolgens gedetailleerde informatie over de ligging van de kabels en leidingen. De grondroerder moet hier bij zijn werkzaamheden rekening mee houden, door zijn werkzaamheden op zorgvuldige wijze te verrichten, zodat schades kunnen worden voorkomen.”
In de nieuwe WIBON worden in het KLIC systeem van het Kadaster enkele wijzigingen doorgevoerd. Groot: “Zo wordt overgeschakeld van een rasterformaat naar een vectorformaat.” Wim van Mourik legt uit wat het verschil is: “Bij het rasterformaat bestaat de afbeelding van de leidingen uit pixels. Als je de afbeelding vergroot, wordt deze steeds onduidelijker. Bij een vectorformaat is de afbeelding opgebouwd uit objecten, die zich tot elk gewenst formaat laten vergroten, zonder dat er kwaliteitsverlies optreedt. Je kunt er ook informatie aanhangen. Aangezien de meeste netbeheerders hier al mee werken, zal dit weinig impact hebben op de praktijk.”
Verder wordt er voorzien in de mogelijkheid om netwerkinformatie rechtstreeks bij het Kadaster op te slaan. Henk Geurts licht dit toe: “De netbeheerder kan zijn gehele netwerkadministratie bij het Kadaster aanleveren. Bij een graafmelding zal het Kadaster de gevraagde gegevens direct, zonder tussenkomst van de beheerder, versturen aan de grondroerder. De netbeheerder wordt alleen nog geïnformeerd over de uitwisseling van deze gegevens. Het is aan de beheerder of hij van deze nieuwe mogelijkheid gebruik maakt of dat hij het op de oude manier blijft doen. Wij verwachten dat het merendeel van de netbeheerders van deze mogelijkheid gebruik gaat maken. Netbeheerders worden immers door de centrale opslag ontzorgd op het gebied van KLIC- en INSPIRE-meldingen. Daarnaast kan het Kadaster met KLIC-WIN namens de netbeheerders ook separaat INSPIRE aanvragen afhandelen. In het kader van INSPIRE realiseren de Europese lidstaten een digitaal netwerk voor het uitwisselen van gegevens over de leefomgeving. Zo kan bijvoorbeeld bij internationale calamiteiten informatie-uitwisseling tussen landen worden bevorderd.”
Tenslotte vervalt de mogelijkheid om gegevens op papier uit te wisselen. Dit zal ook op weinig weerstand stuiten omdat hier in de praktijk al geen gebruik meer van werd gemaakt.

KLIC-WIN

Hoe werkt het nu in de praktijk? Caroline Groot legt uit: “Een aanvrager doet via het portaal een KLIC aanvraag bij het Kadaster en tekent hiervoor een graaf-polygoon. Dat is een weergave van het gebied, waarbinnen de graaflocatie zich bevindt. Deze wordt met KLIC-WIN uitgebreid met een informatie-polygoon waardoor men een betere oriëntatie op de graaflocatie heeft. Het Kadaster kijkt vervolgens aan de hand van de belangenregistratie welke netbeheerders een belang hebben in dit gebied. In de praktijk zien we dat het aantal betrokken netbeheerders gemiddeld al snel oploopt naar circa tien. Op basis daarvan wordt straks uit de centrale voorziening de gebiedsinformatie gehaald. Netbeheerders die niet op de centrale voorziening zijn aangesloten moeten zelf de gebiedsinformatie aan het Kadaster leveren zoals dat nu ook het geval is. Zodra ook deze informatie binnen is, zet het Kadaster de complete informatieset klaar. In de praktijk kan dit tegenwoordig binnen 4 uur, INSPIRE gaat zelfs uit van enkele seconden, maar zover zijn we nog niet. De aanvrager kan de gebiedsinformatie nu downloaden in ZIP-formaat en deze op een aangepaste viewer bekijken. Er is dus een nieuwe viewer nodig om de informatie zowel in raster- als vectorformaat te kunnen bekijken. Met de huidige viewers kan men vanaf 1 januari 2019 de KLIC-informatie niet meer lezen.”
Alle netbeheerders moeten informatie aanleveren conform het nieuwe Informatiemodel 1.2.1 (IMKL, geeft aan welke informatie is benodigd) en berichtenmodel (BMKL, protocol voor berichtenuitwisseling). Henk Geurts: “Het informatiemodel is tot stand gekomen in breed overleg met alle stakeholders. We hebben Informatiemodel 1.2.1 ‘bevroren’, zodat alle partijen, ook de softwareleveranciers, vanuit een stabiele omgeving kunnen werken aan de realisatie en implementatie van KLIC-WIN. Veel netbeheerders en grondroerders laten zich ontzorgen/helpen door softwareleveranciers en daarmee zijn zij mede een belangrijke schakel in de graafketen.”
De informatie-uitwisseling is inclusief de Eis Voorzorgsmaatregelen (EV), documenten en bijlagen en sluit ook aan bij het Europese INSPIRE en de nieuwe CROW-publicatie 500 ‘Schade voorkomen aan kabels en leidingen’.

Eigen verantwoordelijkheid

Wim van Mourik benadrukt dat het nieuwe programma KLIC-WIN alleen graafschades niet kan voorkomen: “Als een grondroerder zo’n prachtige digitale tekening van het ondergrondse netwerk binnen krijgt, dan denkt men al snel: die kaart biedt honderd procent zekerheid. Graven maar! Maar de verantwoordelijkheid van de juistheid van de verstrekte gegevens ligt niet bij het Kadaster, maar de netbeheerder. Dus ook nu geldt: altijd proefsleuven graven!”
Jan Bijker vult aan: “De ervaring leert dat niet alle kabels en leidingen inderdaad goed op tekening staan. Correcte registratie is echter wel van groot belang bij het voorkomen van graafschades. Als een grondroerder nu stuit op een kabel of leiding die niet juist op tekening staat, moet hij dit direct melden bij het Kadaster. Het Kadaster meldt dit weer aan de betreffende netbeheerder, die vervolgens zijn tekeningen ‘onverwijld’, doch uiterlijk binnen 30 dagen moet aanpassen. Op deze manier krijgen we steeds betere tekeningen en informatie met behulp van de hele graafketen.”
Overigens moeten de werkzaamheden binnen 20 werkdagen na de graafmelding starten. Wim van Mourik: “Die termijn komt voort uit de gedachte dat bij een lange wachttijd er wellicht iemand een nieuwe kabel en/of leiding legt. Alleen als het graafgebied volledig is afgesloten en dagelijks wordt bewaakt, is een langere termijn mogelijk. Maar dat zal in de praktijk zelden voorkomen.”
Naast het probleem van de onjuiste registratie kennen we ook nog het probleem van de ‘weesleidingen’. Kabels of leidingen waarvan niemand weet van wie deze zijn. Deze weesleidingen zorgen geregeld voor problemen. Bijker: “Om dit te voorkomen wordt de registratieverplichting van de netbeheerder verder aangescherpt. Als een net wordt overgedragen van een beheerder naar een andere beheerder, moeten deze beide beheerders een gezamenlijke melding van deze overdracht bij het Kadaster doen. Zo kan er geen kabel en leiding meer tussen het wal en het schip raken.”
Jan Bijker besluit: “Netbeheerders kunnen nu al informatie en processen testen via de KLIC-WIN testomgeving om te checken of het werkt. Voor de periode september – november 2018 zijn er ook keten-acceptatietesten gepland waarbij de hele keten van grondroerder, Kadaster en netbeheerders getest gaat worden. Vanaf 1 januari 2019 kunnen netbeheerders op de nieuwe manier gaan leveren en hun gegevens centraal opslaan bij het Kadaster. Omdat netbeheerders mogelijk extra tijd nodig hebben om hun systemen te laten werken op basis van de nieuwe technische vereisten, zoals geregeld in de lagere regelgeving, is het in de overgangsperiode tussen 1 januari 2019 en 1 juli 2019 mogelijk om op basis van óf de oude óf de nieuwe technische vereisten te werken. Op 1 juli 2019 moeten alle netbeheerders werken op basis van de nieuwe technische vereisten. We merken vooral dat gemeenten en Provincies zich nog afwachtend opstellen. Wacht echter niet af en bereid u tijdig voor op de aansluiting KLIC-WIN!”

Wijzigingen in het kort

• Registratie huisaansluitingen terug van weggeweest.
• Kabel- en leidinginformatie niet meer in raster (plaatjes/foto’s) maar in vector/objecten.
• Uitbreiden functionaliteit voorzorgsmaatregelen voor graven bij een net met gevaarlijke inhoud of grote waarde.
• Snellere aanlevering van meldingen, doordat nagenoeg alle netbeheerders kiezen voor centrale opslag bij Kadaster.
• Strengere procedure bij overdracht van netwerken en bij faillissement ter voorkoming van weesleidingen.
• Netbeheerders kunnen er voor kiezen om hun gegevens centraal bij het Kadaster neer te zetten van waaruit het Kadaster de reguliere KLIC en INSPIRE aanvragen namens de netbeheerder kan afhandelen.
• Een nieuwe basis voor de toekomst.
• Papier in de prullenbak.

Meer informatie? Ga naar www.klicwin.net.