Veiligheid verdient topprioriteit

Foto: Traffic & More.

Tekst: Frank de Groot\“Vorig jaar waren er twintig doden te betreuren in de bouw en infra. Onze ambitie is nul dodelijke ongevallen. Dat is een enorme opgave. Met onze veiligheidscampagne roepen we bouwbedrijven op om aandacht te geven aan veiligheid. Daarnaast zijn we nu bezig met andere ketenpartners om overal de prioriteit van veiligheid op nummer 1 te krijgen. Feitelijk is het jammer dat al deze extra inspanningen blijkbaar nodig zijn om veiligheidsbewustzijn te kweken”, zegt Maxime Verhagen.
Bewustzijn; het lijkt de belangrijkste motor achter veilig werken te zijn. Arbowet, arbocatalogi, A-bladen, VCA-certificering: zeg niet dat de bouw- en infrasector geen aandacht besteedt aan veiligheid. Maar blijkbaar ontbreekt een extra trigger om veilig werken vanzelfsprekend te maken. “De veiligheidscampagne kiest dan ook niet voor stapels informatie met regeltjes. We weten dat op iedere bouwplaats persoonlijke beschermingsmiddelen verplicht zijn. Er zijn richtlijnen voor het materieel. Het gaat om een cultuuromslag. Zo werken we bijvoorbeeld met pakkende posters, die bouw- en infrabedrijven kunnen bestellen en in de keet kunnen hangen. Geen lange teksten, maar opvallende beelden.”

Bewustwording

“Samenwerken, bewustwording, leren van incidenten: daarmee kunnen we de eerste stappen zetten”, aldus Verhagen. “Er is een cultuuromslag nodig. Dat kan onder meer door het inzichtelijk maken van de risico’s, zodat je maatwerkoplossingen kunt maken. Centrale registratie van ongevallen zal ook helpen om de risico’s goed in beeld te krijgen.”
Elkaar aanspreken op gedrag is volgens de voorzitter ook een belangrijke stap: “We zijn nog steeds niet gewend om elkaar aan te spreken op onveilig gedrag op de bouwplaats. Er heerst ook nog steeds een machocultuur. Toch zijn veel veiligheidsmaatregelen ook vanzelfsprekend geworden, zoals het dragen van een helm en veiligheidsschoenen.”
De vele talen op de bouwplaats lijken ook niet bevorderlijk voor een goede communicatie over veiligheid. “We hebben een veiligheidsboek ontwikkeld voor vreemde talen en ook ongeletterden. Daarbij werken we veel met plaatjes. VCA gaat ook gepaard met termen die niet door iedereen begrepen worden. Die taal moet voor iedereen begrijpelijk zijn.”

Maxime Verhagen: “Onze ambitie is nul dodelijke ongevallen. Dat is een enorme opgave. Met onze veiligheidscampagne roepen we bouw- en infrabedrijven op om aandacht te geven aan veiligheid.”

Verhagen is in ieder geval blij met de Generieke Poortinstructie (GPI) die sinds 1 april 2019 verplicht is op veel bouwplaatsen in Nederland (zie kadertekst, red.). Het doel: een hoger veiligheid bewustzijn niveau en meer duidelijkheid voor medewerkers over wat van hen wordt verwacht als het gaat om veiligheid op een bouwplaats. “We zijn ook bezig met het ontwikkelen van een veiligheidsapp, samen met onder meer Rijksvastgoedbedrijf en grote aannemers. Overigens werkt de GPI ook goed om het veiligheidsbewustzijn bij zzp’ers te vergroten.”

Dialoog

“Het onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar incidenten in onder meer Eindhoven, Den Haag, Grolschveste en Alphen a/d Rijn, was voor het ‘Opdrachtgeversforum’ reden voor regelmatig overleg en ook te kijken hoe we de dialoog tussen opdrachtgever en opdrachtnemer kunnen stimuleren”, zegt Verhagen. Het Opdrachtgeversforum is daarbij een kring van (semi-)publieke opdrachtgevers die ervaringen uitwisselen, kennis delen en ontwikkelen en ideeën over nieuwe thema’s in de bouw en infrastructuur initiëren. “Hoe kunnen opdrachtgevers bijvoorbeeld veiligheid meenemen in de aanbesteding. Kun je risico’s voorkomen als je ze meeneemt in de aanbesteding? Dat vergt deskundigheid van de aanbestedende instantie. Ook moet er een zwaardere wegingsfactor worden toegekend aan veiligheid, zoals bij EMVI-aanbestedingen. Het is namelijk een gedeelde verantwoordelijkheid; we moeten niet gaan concurreren op veiligheid. Door vanaf het ontwerp samen te werken is dat te voorkomen: veiligheid begint namelijk al in de ontwerpfase. Denk daarbij ook aan veilig onderhoud van bijvoorbeeld kunstwerken in de gebruiksfase. Maar er is nu niet genoeg coördinatie op dit gebied. Geef daarom iemand de verantwoordelijkheid over het bouwproces. Zorg in ieder geval dat het duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de constructieve veiligheid en wie voor de veiligheid op de bouwplaats. Het maakt me eigenlijk niet uit wie, als er maar duidelijkheid is!”

Gezond werken

Ook gezond werken is een onderdeel van veiligheid. Dat is zelfs verankerd in de EU-regelgeving. “Vooral bij zware beroepen wordt vaak de discussie gevoerd hoe iemand gezond zijn pensioen moet halen. Een belangrijke stap naar gezond werken is de Duurzame Inzetbaarheidsanalyse, of DIA. Volandis voert daarbij periodiek gesprekken met mensen in de bouw- en infrasector om samen te kijken hoe iemand gezond en gemotiveerd zijn pensioen kan halen. Daar wordt ook een persoonlijke budget voor vrij gemaakt. Nadeel vind ik dat er geen zicht is op de daadwerkelijke besteding van dat budget. Gaat dat inderdaad naar bijvoorbeeld extra sporttrainingen, voedingsadvies of bijvoorbeeld stress verminderende maatregelen? Er zit geen enkele controle op. Daardoor is het een verkapt loon. Dat zou eigenlijk eerst op een geblokkeerde rekening moeten komen”, aldus Verhagen.
“We organiseren ook veel cursussen en workshops. Hoe werk je bijvoorbeeld met gevaarlijke stoffen? Hoe kan je stofvrij werken? Daarvoor hebben we de kwartstool ontwikkeld. Ook in het onderwijs promoten we veiligheid. Ik denk dat innovatie hierin ook een rol kan spelen. Kijk bijvoorbeeld naar het exoskelet (zie kadertekst, red.). Dat is een draagbaar skelet die je ondersteuning geeft bij zware taken en de lichamelijke belasting vermindert.”
Verhagen besluit: “Niet harder werken, maar efficiënter, slimmer en transparanter samenwerken zijn de sleutelwoorden voor het verbeteren van de bouwkwaliteit in de sector. Veiligheid is hierbij topprioriteit. We werken in een fantastische sector, maar onze mensen moeten ook ’s avonds weer veilig thuiskomen.”

Life Saving Rules voor in de bouw- en infrasector. Gebruik deze regels om in gesprek te gaan met medewerkers. Maak aan de hand van de regels afspraken met elkaar. Alleen na het maken van afspraken kunnen de medewerkers aangesproken worden op onjuist gedrag.