Bomen verdienen meer aandacht

Bernard Flier: “De uitdaging van gemeenten is om bomen minimaal veertig jaar te laten staan, want vanaf dat moment gaan ze substantieel bijdragen aan een beter klimaat in de directe omgeving.”

Bijna iedere gemeente zal in beeld kunnen brengen wat een boom kost. Maar wat zijn de baten van een boom? Voor de Postzegelboom in Den Haag – een bijna 140 jaar oude Paardenkastanje voor Paleis Noordeinde – is dat uitgerekend. Deze kolossale boom heeft een kroonomvang van 380 m2, een stamdiameter van 107 centimeter en een hoogte van 17,4 meter. In de publicatie ‘De baten van bomen. Resultaten van i-Tree in Nederland’ lezen we dat deze boom 45,5 kg CO2 per jaar vastlegt: gelijk aan de uitstoot tijdens een autorit van 425 km. De totale CO2-voorraad van deze boom is 3.973 kg! De boom vangt verder 5.700 liter regen per jaar af; gelijk aan 570 emmers van 10 liter. Verder filtert de boom 1,6 kg luchtvervuilende stoffen uit de lucht. En indien de kroonbedekking in een wijk van 10 naar 25% toeneemt, daalt de temperatuur met 2°C.
In geld uitgedrukt zijn de groene baten van de Postzegelboom (vroeger werden er onder en om de boom postzegels verkocht en geruild): waterafvang € 6,50 per jaar, afvang luchtvervuilende stoffen € 111,- per jaar en CO2-vastlegging € 16,- per jaar. Omgerekend vertegenwoordigen bijvoorbeeld duizend van deze bomen € 133.500,-. Voor de gemeente Utrecht is berekend dat de 148.098 gemeentelijke bomen een bedrag vertegenwoordigen van ruim 1,5 miljoen euro aan groene baten per jaar. “Indrukwekkende cijfers die het belang van gezonde, volwassen bomen duidelijk aangeeft. Maar dat kan alleen als het gemeentelijk beleid daarop is afgestemd”, zegt bomenkenner Bernard Flier van boomtechnisch onderzoeks- en adviesbureau tree-o-logic.

Treedash is een soort ‘patiëntendossier’ waarmee groenbeheerders alle boomdata kunnen beheren, analyseren en presenteren.

Advisering

“De uitdaging van gemeenten is om bomen minimaal veertig jaar te laten staan, want vanaf dat moment gaan ze substantieel bijdragen aan een beter klimaat in de directe omgeving. We zien nog te vaak dat jonge bomen in een nieuwbouwwijk maar in het zand worden gezet, en dat er vervolgens nauwelijks nog naar om wordt gekeken. Dat is jammer, want de bomen groeien nauwelijks of sterven af, waardoor er geld wegstroomt. Goed bomenbeheer vraagt kennis. Daarom ondersteunen wij gemeenten door advisering, beleid & beheer en online tools”, zegt Flier.
“Om met advisering te beginnen. Onze experts verzorgen, mede met behulp van moderne meetapparatuur, boomonderzoeken en boomanalyses in heel Nederland. Ons team bestaat uit gecertificeerde boomverzorgers en adviseurs, boomveiligheidscontroleurs en NVTB-geregistreerde taxateurs. Eigenaren van bomen hebben ook een zorgplicht: bomen mogen dus geen gevaar opleveren voor de omgeving. Regelmatige controle en goed onderhoudsbeheer zijn dus heel belangrijk. Denk daarbij ook aan groeiplaatsonderzoek, verplantbaarheidsonderzoek en onderzoek naar effecten van verandering in de omgeving op de boom. Dat laatste noemen we de Bomen Effect Analyse (BEA).”

Beleid en beheer

Beleid en beheer zijn eveneens belangrijke pijlers. Flier hierover: “Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen hebben de gezamenlijke ambitie vastgelegd dat Nederland in 2050 zo goed mogelijk klimaatbestendig is ingericht. Het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie heeft hiervoor een gestandaardiseerde stresstest opgesteld. Afgesproken is dat alle overheden uiterlijk eind 2019 een eerste stresstest voor alle thema’s hebben uitgevoerd: wateroverlast, hitte, droogte en overstroming. Bomen vervullen een belangrijke rol bij het voorkomen van wateroverlast en hittestress. Wij ondersteunen gemeenten bij duurzame beleidsontwikkeling, met het verrijken, ontsluiten en analyseren van boomdata en met objectief advies over effectieve inzet van bomen voor een evenwichtige klimaatbalans.”
Flier noemt enkele praktijkvoorbeelden: “Als een straat wordt vernieuwd, bekijk dan gelijk de mogelijkheden om de groeiplaatsen van bomen te verbeteren. Geef de boom ook een eigen plek in de ondergrondse infrastructuur, zodat er bijvoorbeeld geen kabels en leidingen tussen de wortels doorlopen. Omdat volwassen bomen ook water kunnen bufferen kan je, samen met andere waterbufferende maatregelen, de hemelwaterafvoer van de riolering afkoppelen. Daardoor kun je de riolering kleiner dimensioneren en nemen de zuiveringskosten af.”

Online tools

Tree-o-logic werkt met de online tools Treedash® en Treeasset®. Treedash is een soort ‘patiëntendossier’ waarmee groenbeheerders alle boomdata kunnen beheren, analyseren en presenteren. Flier toont de plattegrond van een stad, waarin allemaal bolletjes de bomen weergeven. Door in te zoomen kan de data van afzonderlijke bomen of boomgroepen worden bekeken, zoals boomsoort, beheergegevens en groeiplaatsinformatie. “Maar je kunt ook informatie filteren. Welke bomen zijn in een bepaalde wijk aan een snoeibeurt toe? Hoeveel bomen vormen een risico voor de omgeving? Een directieraming maken voor het snoeien van alle bomen in de gemeente kleiner dan 6 meter? Dat kan met één muisklik. Werk je met een gebiedsindeling? Eén klik op het gebied en je hebt het totaaloverzicht, of het nu gaat om de aantallen of de kosten. Met Treeasset wordt de groenbeheerder daarnaast volledig ontzorgd met betrekking tot het boombeheer”.
Flier besluit: “Gemeenten worden geconfronteerd met het wegstromen van kennis door vergrijzing en onvoldoende instroom van nieuwe kennis. Wij kunnen gemeenten gelukkig op het gebied van boombeheer ontzorgen en samen kunnen we de kennis op peil houden en een stap verder komen. Dat kan door het helpen met klimaatadaptief beleid en inzicht te geven in beheer en de mogelijkheden om efficiency-slagen te maken. Klimaatadaptieve maatregelen leveren op termijn alleen maar geld op, dus slaan gemeenten twee vliegen in én klap.”

Tekst: ing. Frank de Groot