Ecologisch bermbeheer provincie Gelderland

Tekst: website provincie Gelderland
Beeld: provincie Gelderland, tenzij anders vermeld

Over ecologisch bermbeheer ontstaat nog altijd nieuwe kennis met nieuwe inzichten. Van 1996 tot ongeveer 2017 keek de provincie vooral naar de biodiversiteit op basis van planten. De laatste jaren bekijkt men ook hoe dit is te combineren met het belang van insecten. Dit betekent dat bermen niet wekelijks worden gemaaid, maar kruiden de kans krijgen om te bloeien. Hierdoor kunnen insecten en kleine dieren in de berm overleven. Jaarlijks laat de provincie Gelderland een kwart van de bermen inspecteren door een ecoloog. Op basis van zijn bevindingen geeft hij een beheeradvies waarmee de natuurwaarde is te verhogen.

Aandachtspunten

De provincie hanteert een aantal aandachtspunten bij het ecologische bermbeheer:

• Terugkeer van bedreigde plantensoorten.
• Beheer volgens Kleurkeur.
• Sinusmaaien
• Betere leefomgeving voor vlinders en bijen.
• Verkeersveiligheid
• Tegengaan invasieve exoten.

We gaan hierna dieper in op deze aandachtspunten.

Terugkeer bedreigde plantensoorten

De provincie Gelderland waakt ruim twaalf over het bermbeheer. Dat levert een mooi resultaat op. Het afvoeren van maaisel zorgt voor een voedselarme bodem. Zo is de bijenorchis (orchidee) weer te bewonderen in droge bermen langs wegen in het rivierengebied. Deze zeldzame, bedreigde soort is teruggekeerd door minder vaak én op specifieke momenten te maaien.

Andere karakteristieke plantensoorten van schrale gronden, zoals het zandblauwtje, de vroegeling en de muizenoor reageren ook goed op dit bermbeheer. Er groeien nu twee wettelijk beschermde planten en ongeveer honderd bedreigde soorten in de Gelderse bermen. Dit zijn soorten die op de rode lijst staan.

Beheer volgens Kleurkeur

Het kan volgens de provincie altijd beter. Door het maaien over te laten aan bedrijven die kennis hebben van ecologisch natuurbeheer. Zo werkt de provincie direct mee aan de Kleurkeur van De Vlinderstichting. In 2021 werkte al vier van de aannemers deels volgens deze Kleurkeur. Sinds 2022 worden alle geschikte bermen volgens de Kleurkeur beheert. Zo kan het zijn dat een berm tijdens een droge zomer niet wordt gemaaid. Maar later in het jaar, wanneer het niet meer in bloei staat.

Sinusmaaien

Sinusmaaien is een nieuwe vorm van gefaseerd maaien. Langs wegen waar bermen breed genoeg zijn, gebruikt de provincie deze aangepaste vorm van maaien. Sinusmaaien werkt als volgt:

• Maaien in de vorm van parkeerhavens, van ongeveer 100 meter lang.
• Daarna 50 meter overslaan.
• Er wordt dus in slingerende lijnen gemaaid. Dit zorgt ervoor dat sommige delen vaker aan de beurt zijn dan andere.

Betere leefomgeving vlinders en bijen

Door sinusmaaien blijft ongeveer éénderde deel van de begroeiing altijd staan. Zo ontstaat een betere leefomgeving voor vlinders en bijen. Het heeft geen zin om de hele berm níet te maaien. Júíst de variatie is belangrijk; de combinatie tussen wél en niet maaien is ideaal voor bijen en vlinders.

Is een berm ongeschikt voor sinusmaaien, maar is deze minimaal 1,5 meter breed? Dan laat men 15 tot 30% van de begroeiing staan. Sinds 2021 gebeurt dit in heel Gelderland.

Verkeersveiligheid

Er wordt rekening gehouden met de hoogte van het gras in verband met de verkeersveiligheid. Hierdoor blijft het uitzicht aan de bebakeningsstrook (1,5 meter langs de rijbaan) en de uitzichthoeken van kruisingen goed. Deze bebakeningsstrook is voor vliegende insecten ook gevaarlijk, want het verkeer komt dichtbij.

Invasieve exoten

Soorten als de Japanse duizendknoop, reuzenberenklauw en reuzen springbalsemien wil de provincie liefst niet in de bermen. Deze plantsoorten verdringen inheemse planten en ze zijn lastig uit te roeien. Daarom werkt de provincie mee aan het onderzoek naar een goede, gifvrije bestrijding. En er wordt ervoor gezorgd dat deze soorten niet toenemen. Door te maaien wordt verdere verspreiding voorkomen. Samen met provincies Overijssel, Flevoland en Utrecht is een leidraad gemaakt voor ecologisch beheer van de reuzenberenklauw.

Kleurkeur en ecologische bermbeheer

Leernetwerk Ecologisch Berm- en groenbeheer

Dankzij 12 jaar onderzoek en monitoring is veel kennis en ervaring opgedaan over ecologisch bermbeheer. Die kennis deelt de provincie graag met Gelderse gemeenten en waterschappen. Daarom is aan Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) gevraagd het ‘Leernetwerk Ecologisch Berm- en groenbeheer’ op te zetten.

Foto: Bendiks Westerink, projectleider/senior adviseur SLG.

SLG organiseert in opdracht van de provincie Gelderland een Leernetwerk Ecologisch Berm- en groenbeheer voor Gelderse gemeenten en provincie. Het leernetwerk is gestart in 2019 en 2020 met als focus ecologisch bermbeheer. In 2022 en 2023 wordt het leernetwerk voorgezet en is de scoop verruimd. Naast ecologisch bermbeheer pakt het leernetwerk ook onderwerpen op rond ecologisch groenbeheer en de aanpak van exoten. Het leernetwerk heeft als doel om ecologisch berm- en groenbeheer in heel Gelderland te stimuleren. Bloeiende bermen en groenstroken dragen bij aan een fijnmazige landschapsstructuur: onmisbaar voor (wilde) bijen, vlinders en veel andere dieren. Het Leernetwerk Ecologisch Berm- en groenbeheer geeft gelegenheid om van elkaar te leren door uitwisseling van kennis en ervaring.

Meer weten? Kijk op www.slgelderland.nl/projecten/leernetwerk-ecologisch-berm-en-groenbeheer.