Biobased materialen voor buitenruimte

“Wij waren geen voorstander van de toepassing van hardhout in de buitenruimte. Maar FSC Nederland wist ons te overtuigen van het belang van toepassing van FSC gecertificeerd tropisch hout. We zijn tenslotte een lerende organisatie”, zegt dagvoorzitter Lodewijk Hoekstra, mede-oprichter van NL Greenlabel en bekende tv-tuinman, bij de opening van het congres Biobased voor buiten in het Inspyrium te Cuijk. Hij legt daarmee direct te vinger op de zere plek: er is te weinig kennis over het gebruik van biobased materialen in de buitenruimte.

Tekst: ing. Frank de Groot

Een bijzondere locatie voor het congres ‘Biobased voor buiten’: het Inspyrium te Cuijk. Een groene evenementenlocatie bij een boomkwekerij uit 1862.

Tijdens een reis naar de oerwouden van Brazilië en Suriname kon Lodewijk Hoekstra met eigen ogen zien dat de aankoop van FSC-gecertificeerd hout positieve effecten heeft op het bosbeheer. “We moeten elkaar geen zand in de ogen strooien en objectief naar de feiten kijken. Daarom sta ik hier nu als dagvoorzitter om FSC-gecertificeerd hardhout te promoten”, aldus Lodewijk Hoekstra.
“We willen iets veranderen. Er moet een andere focus komen op houtgebruik. Beschoeiingen van gerecycled kunststof kunnen bijvoorbeeld aantrekkelijk lijken in vergelijking met FSC-gecertificeerd hout. Maar voor die recycling is veel energie nodig”, zegt Albert Oudenaarden, directeur van mede-organisator Van den Berg Hardhout BV. Doel van het congres was dan ook om de meer dan 120 aanwezige gww-bedrijven en hoveniers te informeren over het belang en de toepassingsmogelijkheden van natuurlijke materialen.

Dagvoorzitter Lodewijk Hoekstra: “Ook NL Greenlabel promoot nu het gebruik van FSC gecertificeerd hout.”

Circulaire economie

Jeroen Nagel, adviseur Circulaire economie Rijkswaterstaat, geeft aan dat Rijkswaterstaat LCA-berekeningen gebruikt om materialen te beoordelen op milieu-impact. “We wegen zestien milieueffect-categorieën mee om te komen tot de Milieu Kosten Indicator-waarde (MKI-waarde, red.). We streven ook naar het gebruik van materialenpaspoorten, waarmee je een identiteit geeft aan materialen, waardoor het geen afval wordt.”
Rijkswaterstaat, Alliander, ProRail en Madaster hebben begin vorig jaar de handen ineengeslagen om het materiaalgebruik in infraprojecten beter te registreren. Nagel: “We zijn gestart met een leeromgeving en willen uiteindelijk komen tot een online materialenbibliotheek, die hergebruik sterk moet vereenvoudigen. Als namelijk bekend is welke materialen in een brug of spoorproject zijn gebruikt en welke eigenschappen die hebben, kunnen opdrachtnemers en –gevers die eenvoudiger hoogwaardig hergebruiken. Dit draagt bij aan het doel van de overheid om in 2050 een geheel circulaire economie te hebben. In een circulaire economie worden grondstoffen steeds weer opnieuw gebruikt zonder dat ze waarde verliezen. Daarbij moeten we niet alleen naar gebouwniveau kijken, maar ook naar gebiedsniveau. Je wilt weten waar er materialen beschikbaar komen.”
Welke kansen liggen er voor hout in de GWW-sector? “Die zijn er volop. Denk aan het gebruik van hout voor vangrails, lichtmasten, geluidsschermen en circulair wegmeubilair. In een later stadium kunnen we denken aan grote bruggen en sluizen. Het gebruik van biobased materialen staat hoog op onze agenda.”
“Veel gemeenten hebben andere prioriteiten dan FSC-hout voorschrijven”, zegt Mark Kemna, Manager FSC Netwerk bij FSC Nederland. “Ze zijn bezig met circulariteit, maar vertalen dit eenzijdig in betonakkoorden en energietransitie. Aandacht voor FSC-gecertificeerd hout staat dan ergens achteraan. Maar dan zeg ik: FSC-gecertificeerd hout is onderdeel van de circulaire economie. Er is daarbinnen ook een biologische kringloop die zegt: werk zoveel mogelijk met hergroeibare, organische materialen. In 2050 moeten we volgens het Grondstoffenakkoord een volledig circulaire economie hebben. Het eerste doel is 50% minder verbruik van primaire grondstoffen in 2030. Natuurlijke materialen gaan daarom binnen de circulaire economie een belangrijke rol spelen.”

Jeroen Nagel, adviseur Circulaire economie Rijkswaterstaat: “We streven naar het gebruik van materialenpaspoorten, waarmee je een identiteit geeft aan materialen, waardoor het geen afval wordt.”

Mark Kemna, Manager FSC Netwerk bij FSC Nederland. “Natuurlijke materialen gaan binnen de circulaire economie een belangrijke rol spelen.”

Vijf over twaalf

Meteoroloog, bekende weerman en klimaatdeskundige Reinier van den Berg hield de volle zaal het belang voor van gedragsverandering, om de ongebreidelde opwarming van de aarde te stoppen: “We moeten eens stoppen met de discussies over de mate waarin de mens verantwoordelijk is voor de CO2-uitstoot. Uit onderzoek blijkt dat de kans dat de mens niet de oorzaak is van de opwarming één op één miljoen is. De jaren 2014 tot en met 2018 waren allemaal wereldwijd de warmste jaren ooit en ik durf nu al te beweren dat 2019 ook in de top 3 komt. We moeten daarom nu maatregelen nemen. Het is al vijf over twaalf.”
Reinier van den Berg gaat vervolgens in op het belang van bosbehoud: “Bomen slaan tijdens hun groei CO2 op. Na het oogsten van het hout voor industriële doeleinden – dus niet voor verbranding – blijft deze CO2 opgeslagen in het hout. Deze CO2-opslag blijft van toepassing zolang het hout als product wordt gebruikt. Feitelijk betekent meer bos, dat er dus meer CO2 uit de atmosfeer wordt opgenomen. Vergelijk de bossen op aarde maar met een soort superstofzuigers die CO2 opnemen.”
Maar wat is het belang van een grotere CO2-opname? Dat wordt de aanwezigen snel duidelijk als Van den Berg de opwarming van de aarde in kaart brengt. “Over twintig jaar is de zomer 2018 normaal geworden.” De weerman toont vervolgens beelden van steeds zwaardere orkanen, smeltende poolkappen en gletsjers. Maar, we kunnen het tij keren, stelt Van den Berg. Het angstzweet is een ieder al uitgebroken, maar er blijkt nog hoop te zijn. Maar dan moeten we wel stappen gaan zetten, anders moeten onze kleinkinderen met de boot naar school.

Meteoroloog, bekende weerman en klimaatdeskundige Reinier van den Berg: “Hoe meer FSC-gecertificeerd tropisch hardhout we kopen, hoe meer hectares tropisch bos er duurzaam beheerd kunnen worden!”

Het tij keren

“In het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 is vastgelegd de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de twee graden Celsius, met het streven een maximale temperatuurstijging van anderhalve graad Celsius te realiseren. Dat vraagt om een drastische reductie van het gebruik van fossiele energie en beperking van de CO2-uitstoot, tot dichtbij nul in het jaar 2050. Maar op basis van de huidige voortgang gaan we ook die twee graden Celsius niet halen. We koersen af op 2,7 graden of meer.”
De weerman noemt de vijf pijlers onder een duurzaam beleid: vegetatie en herbebossing, energiebesparing, energietransitie, afval en grondstoffen en fair trade. In het kader van deze bijeenkomst focussen we ons op vegetatie en herbebossing. “We kunnen op dat gebied echt veel. Op 3 juli 2017 zijn er in India 66 miljoen bomen geplant in twaalf uur! Pakistan en China willen eveneens miljarden bomen planten. In 2019 bestaat Koninklijke BAM Groep nv 150 jaar. Om het belang van duurzaamheid te onderstrepen, plant de Europese bouwonderneming in dit jubileumjaar 150.000 bomen. We zien de opkomst van groene daken en gevels en aandacht voor tegels eruit en planten erin. De wereld wordt wakker!”
De klimaatdeskundige ging in 2017 mee met een FSC studiereis naar Brazilië en Suriname om met eigen ogen te zien wat duurzaam FSC bosbeheer nu inhoudt. “Het is triest te zien hoe daar hele percelen bos worden platgebrand of gekapt voor landbouw of de teelt van soja of palmolie. De bossen die onder beheer van FSC vallen, zijn verdeeld in percelen van een hectare. Uit ieder perceel worden eens in de 25 jaar zorgvuldig drie tot vijf bomen geselecteerd, waarvan de kap geen nadelige gevolgen heeft voor de biodiversiteit. Ook wordt de valrichting zo bepaald, dat er zo min mogelijk schade aan het omliggende bos optreedt. Uiteindelijk worden de stammen via zo smal mogelijke sleepsporen weggehaald. Het is dus duidelijk dat we meer FSC hardhout moeten gebruiken. Hoe meer we kopen, hoe meer hectares bos er duurzaam beheerd kunnen worden!”

Afrikaans oerwoud

“In Centraal Afrika is 80% oerwoud. Daarvan heeft slechts 17% een beschermde status. Het overige bos kunnen we beschermen door duurzame handel in hardhout. Nu wordt van de productiebossen in Afrika slechts tien procent duurzaam beheerd, terwijl dat elders 20 procent is”, constateert Jaap van der Waarde, senior adviser Landscapes & Species WWF Nederland, aan het slot van het plenaire deel. “Momenteel is het aandeel FSC-hout op de Nederlandse markt minder dan vijftig procent. Veel gemeenten gebruiken geen FSC tropisch hout! Maar duurzaamheid is toch beleid?”
Volgens Van der Waarde moeten houtproducenten beter uitleggen waar het hout vandaan komt: “Niet-gecertificeerd hout komt uit bossen die zonder aandacht voor de ecologische waarden worden gekapt. Voor het transport van het hout worden wegen aangelegd en door grondverzet worden beken ineens dichtgestort, waardoor de waterloop wordt verstoord. Ze kijken nergens naar! Gelukkig eist het Afrikaanse land Gabon vanaf 2022 dat er alleen FSC gecertificeerd hout wordt gekapt. We hopen dat meer landen gaan volgen.”

Jaap van der Waarde, senior adviser Landscapes & Species WWF Nederland: “Momenteel is het aandeel FSC-hout op de Nederlandse markt minder dan vijftig procent. Veel gemeenten gebruiken geen FSC tropisch hout! Maar duurzaamheid is toch beleid?”