Planmatige aanpak met ruimte voor ad hoc oplossingen

Groot onderhoud bruggen en sluizen Flevoland:

Die anderhalf jaar voorbereiding leidt ertoe dat de aanpak tot op heden planmatig verloopt. Maar het voorkomt niet dat de aannemerscombinatie nog heel wat ad hoc oplossingen moet aandragen, omdat er tijdens de werkzaamheden van alles naar voren komt, zoals versleten ankerpunten, lagers, aandrijvingen en scharnierpunten van sluisdeuren en beschadigingen van betonconstructies onder de waterspiegel. “Het is een uiterst dynamisch maar daardoor ook heel leuk project,” aldus projectmanager Edwin Koedam van Hollandia Services. We kunnen een groot deel van de werkzaamheden prima op voorhand structuren, met name het hele installatietechnische deel omdat dit compleet moet worden vervangen. Maar juist bij de civieltechnische en werktuigbouwkundige werkzaamheden stuit je bij inspecties en tijdens de uitvoering op verborgen gebreken. Dan moet je snel kunnen schakelen. Het mooie is dat de mensen aan de zijde van opdrachtgever en aannemerscombinatie als één team opereren en zo inderdaad snel kunnen schakelen. Als blijkt dat de nieuwe installatietechniek niet in de kelderruimte onder de brug past, wordt er een technisch huisje bijgebouwd. Als de aandrijving moet worden vervangen en een ruimere plek in de hameitoren nodig heeft, moeten onze engineers daarvoor een oplossing zoeken.”

Technisch manager René Esser van Croonwolter&dros: “Op ons bordje lagen meer dan 4000 systeemeisen en nog eens 2000 veiligheidseisen bij de technische uitwerking voor dit project. Je praat over 16 bruggen en sluizen die wij voor 1 april 2023 moeten opknappen. Dan volgt nog een periode van een jaar waarin we verantwoordelijk zijn voor het onderhoud. De provincie Flevoland bouwt hiermee zekerheid in voor het functioneren na de renovatie. Het project betreft een breed palet aan werkzaamheden, van het opknappen of vervangen van sluisdeuren tot het vernieuwen van brugvallen van de beweegbare bruggen, van het vervangen van remmingwerken tot het renoveren van steigers en van het repareren van betonconstructies tot schilderwerk. Een grote component is het vernieuwen van alle elektronische installaties, zowel op de objectlocaties als in de centrale bedienlocatie in het provinciehuis in Lelystad en twee uitwijkcentrales bij de Urkersluis en Noordersluis in Lelystad. Opzet is dat men vanuit de bedienpost in het provinciehuis straks alle sluizen en bruggen op uniforme wijze op afstand aanstuurt. Met twee uitwijkmogelijkheden als onverhoopt de centrale bediencentrale uitvalt.”

Blij met uniforme bediening

Het centrale bediensysteem zorgt ervoor dat de brug of sluis open en dicht kan worden gedaan. Voor de bedienaars was het voorheen complex werken, omdat de bruggen en sluizen op verschillende manieren moesten worden bediend. Zij zijn blij dat dit straks allemaal op dezelfde wijze gebeurt als het project is afgerond. Naast het bediengemak is essentieel dat de nieuwe aansturing veilig, storingsvrij en praktisch moet zijn. René Esser: “Op alle werkplekken komt een uniforme grafische user interface, gekoppeld aan SCADA, Supervisory Control And Data Acquisition, waarbij de meet- en regelsignalen van verschillende machines in de bruggen en sluizen worden doorgestuurd en gevisualiseerd. Die uniforme bediening zorgt ervoor dat op alle plekken hetzelfde systeem van (voor)waarschuwing voor het verkeer, signaalgevers en bediening van de slagbomen plaatsvindt. Die uniformiteit verhoogt de veiligheid. Er is nog één sluis, de Larsersluis in de Larsertocht, die een handmatige bediening gaat krijgen. Partijen buigen zich nog over de meest veilige oplossing voor deze bediening.”

Bij de uitvoering is bewust begonnen met de Urkersluis, waar ook een uitwijkcentrale is. Zo kon parallel worden gestart met de vernieuwing van de bediencentrale in het provinciehuis in Lelystad. Daar zijn inmiddels vier van de acht werkplekken vernieuwd en kunnen op uniforme wijze de gerenoveerde Urkersluis, Arie de Witburg, Friese Sluis en Tollebekerbrug en voor de zomer 2021 de Elburgerbrug en de Zwolse brug worden bediend. Esser: “Zowel op de locaties als in de bediencentrales wordt alle installatietechniek vervangen. Nieuwe glasvezelverbindingen, coax, audio, video, voedingskabels voor de energievoorziening, hardware en software, een groot deel van de afsluitboominstallaties.” Koedam haakt in: “Civieltechnisch wordt ook een groot deel vervangen. Je praat immers over een Noordoostpolder die al vanaf 1939 werd ingepolderd, waardoor sommige sluizen en bruggen meer dan 80 jaar oud zijn. Ook de bruggen en sluizen in Oostelijk Flevoland (gereed in 1957) en Zuidelijk Flevoland (gereed in 1968) zijn behoorlijk gedateerd. Uiteraard is in de loop der jaren door de afdeling Infrastructuur van de provincie Flevoland het nodige gerepareerd en vernieuwd, maar nu zijn veel van deze nautische objecten aan het eind van hun levensduur. Vandaar het groot onderhoud, waarbij ook veel werktuigbouwkundige en civieltechnische onderdelen compleet worden vervangen.”

Minimale hinder scheepvaart

De aanpak is keurig in een projectmanagementplan vervat, waarbij object voor object wordt gerenoveerd. Koedam: “Je kunt niet op meer plekken aan de gang, want dan bied je de scheepvaart geen alternatieve route binnen de ringopzet van waterwegen. We zijn begonnen met een corridor van 3 objecten rond Urk, zo probeer je de hinder voor scheepvaart en wegverkeer te verkorten. De Friese sluis bij Lemmer is ook snel aangepakt, omdat het brugval en de sluisdeuren aan het eind van hun levensduur waren. We werken alleen van september tot mei, omdat we in het recreatieseizoen het scheepvaartverkeer niet willen hinderen. Per polder (Noordoostpolder, Oostelijk en Zuidelijk en Flevoland) wordt maximaal aan één brug, sluis of brug/sluiscombinatie tegelijkertijd gewerkt; tenzij de objecten nabij gelegen liggen, zoals de Kamper- en Ketelsluis bij Dronten. Waar mogelijk probeer je wel seriematig te werken. Zo gaan we komende maanden de waaierdeuren van 3 sluizen – een noodvoorziening – tegelijk demonteren, op een ponton naar onze onderaannemer Sealteq in Friesland brengen en daar renoveren. Na de zomer worden ze weer gemonteerd.”

Urkersluis

Ondanks de schouw vooraf van elk object stuit de aannemerscombinatie regelmatig op verrassingen die dat ‘snelle schakelen’ vereisen. Esser en Koedam noemen de situatie dat de monteur constateert dat 17 van de 18 ankers bij de Tollebekerbrug zo slecht zijn, dat de brug onmiddellijk buiten bedrijf moest worden gesteld. Ander voorbeeld: bij het leegpompen van een de kolk van de Friese sluis bleek dat de betonconstructie bij de woelkolk door een aanvaring was beschadigd. Esser: “Voor dit soort tegenvallers is het duidelijk dat die direct moeten worden hersteld. Daarnaast maak je gaandeweg de uitvoering continu afwegingen over het wel of niet vervangen van zaken. Zo bleek dat we bij het vervangen van de houten sluisdeuren ook de taats, het scharnierpunt, beter konden vervangen. Ook zouden sommige van de motor/reminstallaties worden gehandhaafd, maar toen bleek dat het lastig werd om het nieuwe signaleringssysteem te koppelen, omdat je zeker wilt zijn dat de signalering betrouwbaar werkt en de bediening veilig is, zijn toch sommige motor/reminstallaties alsnog vervangen. Er komen op vijf locaties nieuwe technische huisjes omdat de gehele nieuwe technische installatie niet in de technische kelderruimte onder de brug past. Bijzonder is het monumentale bedienhuis bij de Urkersluis, wat inmiddels een technische ruimte is geworden, compleet met airconditioning.”

Praktische oplossingen

Zo worden dit soort knelpunten voortdurend binnen het UAV-GC contract besproken tussen de teamleden van opdrachtgever en aannemerscombinatie. Koedam “We bespreken de (extra) benodigde ingrepen onderling. Dat doe je bij voorkeur al in de ontwerpfase, maar bij 16 bruggen en sluizen die je gaat renoveren stuit je onherroepelijk op verborgen gebreken. Het is goed dat de teams van opdrachtgever en aannemerscombinatie elkaar vinden in praktische oplossingen. Neem de Arie de Witbrug, waarbij plots de lagers moesten worden vervangen. De verkeersborden en communicatie werden tijdens de werkzaamheden aangepast en we kregen twee weken extra tijd.”

De communicatie naar alle belangengroepen is van groot belang bij zo’n ingrijpend onderhoudsproject in de hele provincie. Esser: “Je praat over 16 nautische objecten en je hebt te maken met provincie Flevoland, zes gemeenten in Flevoland en ook nog enkele aangrenzende provincies en gemeenten. Er is heel wat overleg gaande en er zijn veel informatierondes naar bewoners en bedrijven.”

Technische uitdagingen

Nu 4 van de 16 objecten succesvol zijn opgeknapt en met de renovatie van de Elburgerbrug is begonnen, kijken Esser en Koedam met vertrouwen naar de overige 11 nautische objecten. Esser: “Er zullen nog verrassingen volgen. Dat kan niet anders bij bruggen en sluizen die tussen de 50 en 80 jaar oud zijn. Er liggen ook nog een paar technische uitdagingen, zoals het dichtzetten van de waaierdeuren door waterdruk in combinatie met een veilige open kolk, een plek voor de aandrijving van sommige bruggen en de remmingwerken die in de primaire waterwegen moeten worden vervangen. Binnen de primaire waterkeringen heeft Tebezo Waterbouw & Nautische Dienstverlening dat inmiddels deels kunnen doen, maar bij de primaire waterkeringen praat je over 5 meter verval qua waterstand. Dan is er risico op het afglijden van het dijklichaam tijdens de werkzaamheden. Maar als Hollandia Services en Croonwolter&dros vinden wij samen met de andere partijen oplossingen voor al die vraagstukken.”

Aanpak 16 bruggen en sluizen

Noordoostpolder

• Friese Sluis bij Lemmer, tussen het IJsselmeer en de Lemstervaart, Q4 2020
• Voorstersluis bij Kraggenburg, tussen het Kadoelermeer en de Zwolsevaart, Q1 2022
• Vollenhoverbrug bij Vollenhove, over het Vollenhoverkanaal, Q1 2023
• Marknessersluis bij Marknesse, in de Zwolsevaart, Q3 2022
• Urkersluis bij Urk, tussen het IJsselmeer en de Urkervaart, Q1 2020
• Arie de Witbrug bij Urk, over de Urkervaart, Q3 2020
• Zwolsebrug bij Urk, fietsbrug over de Urkervaart, Q2 2021
• Tollebekerbrug bij Tollebeek, over de Urkervaart, Q1 2021

Oostelijk Flevoland

• Ketelsluis, tussen het Ketelmeer en de Hoge Vaart, Q4 2021
• Kampersluis tussen de Hoge en de Lage Vaart, Q4 2021
• Elburgerbrug bij Elburg, over het Veluwemeer, Q1 2021
• Blauwe Dromer bij Harderwijk, tussen het Veluwemeer en de Hoge Dwarsvaart, Q2 2022
• Larsersluis in de Larsertocht, Q1 2023
• Noordersluis bij Lelystad, tussen het Markermeer en de Lage Dwarsvaart, Q1 2022

Zuidelijk Flevoland

• Zuidersluis bij Almere, tussen het Markermeer en de Lage Vaart, Q4 2022
• Vaartsluis bij Almere, tussen de Lage Vaart, Q4 2022