Klimaatadaptatie en biodiversiteitsherstel hand in hand

Tekst: Sander Louis, NL Greenlabel

Silvolde ligt in de gemeente Oude IJsselstreek, een gebied in het zuidelijkste puntje van de Achterhoek tegen de landsgrens met Duitsland. Levensader van de regio is de rivier de Oude IJssel, die in Duitsland ontspringt en bij Doesburg uitmondt in de IJssel. In de laatste ijstijd zorgde de droogvallende rivierbedding voor uitstuiven van het zand, wat zogeheten rivierduinen opleverde. Tot de jaren zestig van de vorige eeuw kende Silvolde ook zo’n rivierduingebied. Maar in 1962 werd de rivierduinen rechtgetrokken en verdwenen deze onder het plaveisel van een 1,9 hectare omvattend fabrieksterrein.

Daar gaat nu weer verandering in komen, want in het ontwerp van Studio Nico Wissing voor de buitenruimte van de nieuwe wijk ‘Rivierduinen’ komen de duinen weer in volle glorie terug. De nieuwe wijk omvat straks 20 duurzame woningen en 39 appartementen voor starters en senioren. Wat dit project van ontwikkelaar Groenvast Arnhem uniek maakt is dat in elke fase van het ontwikkelproces integrale duurzaamheid leidend is. Zo wordt niet alleen het eeuwenoude landschap weer in ere hersteld, maar kan ook de oorspronkelijke biodiversiteit weer teruggebracht worden. In het beplantingsplan voor de openbare buitenruimte is dan ook een hoofdrol weggelegd voor inheemse soorten die het goed doen op zandgrond. De biologische wilde plantenkwekerij Cruydt-Hoeck heeft hiervoor zelfs speciale zaadmengsels met gebiedseigen soorten samengesteld.

Circulariteit

De terugkeer van de rivierduinen uit de ijstijd heeft nog meer voordelen: het maakt de aanleg van hemelwaterstelsels overbodig. Rinke Hagens, ontwerpleider bij Dusseldorp Infra, Sloop en Milieutechniek legt uit: “Door de hoogteverschillen van de duinen functioneren de kommen tussen de duinen als natuurlijke wadi’s. Daarbij komt dat de zandbodem zeer waterdoorlatend is. Uit onze berekeningen blijkt dat er op deze manier geen noodzaak bestaat om kunstmatige afwateringssystemen aan te leggen, zelfs niet in tijden van klimaatverandering. Ook dat is een element in de integrale duurzame aanpak van dit project.”

Bij die aanpak speelt circulariteit een grote rol. Hagens: “Tijdens het sloopwerk van de 8.700 m2 aan bedrijfsgebouwen en het opruimen van de terreininrichting hebben we zoveel mogelijk materialen gespaard voor hergebruik. Zo worden vrijwel alle stenen en kantopsluitingen opnieuw toegepast in het nieuwe ontwerp; niks gaat verloren. De betonnen vloeren van de fabriekshallen zijn vergruisd op locatie en worden weer gebruikt als fundatie. Meestal betekent vergruizing een downscaling van het materiaal, maar in dit geval is het juist een upscaling, omdat de fundatie in vergruisde vorm waterbergend en -doorlatend is. Dat is precies wat we nodig hebben voor de funderingen van de wegen. Grondstoffen die we niet direct gebruiken bewaren we in een depot op de locatie. Daardoor kunnen we de transportbewegingen tot een minimum beperken. Dat scheelt weer.”

Prefabricage

Een ander onderdeel van de integrale duurzame aanpak is de keuze voor prefab houten woningen die kant-en-klaar worden aangeleverd. Ook dat levert ecologisch én financieel voordeel op, aldus Hagens: “Normaal gesproken brengen we de fundatie alvast aan en leggen we soms ook een asfalt- of klinkerweg aan voor de aanvoer van bouwmaterialen. Maar omdat de woningen hier kant-en-klaar worden gebracht kunnen we volstaan met rijplaten. Verder werken we met een gesloten grondbalans en hoeven we dus vrijwel geen grond aan- of af te voeren met zwaar materieel. Dat is beter voor de bodem én het drukt de kosten.”

A-label

Integrale duurzaamheid houdt onder andere in dat tijdens het ontwerp en de bouw goed nagedacht wordt over zaken als hergebruik, transport, biodiversiteit en klimaatadaptatie. Maar ook de fase ná oplevering is cruciaal. Immers, de opzet slaagt alleen als de beheerders en bewoners ook de principes van integrale duurzaamheid gaan omarmen. Om al deze facetten te borgen is NL Greenlabel nauw bij het project Rivierduinen betrokken. Maarten Alberse, procesmanager bij NL Greenlabel, legt uit: “Rivierduinen is beoordeeld volgens de NL Terreinlabel-methode. Dat betekent dat gekeken is naar zes samenhangende hoofdthema’s die verder zijn onderverdeeld in 27 subthema’s. Je moet dan denken aan zaken als ontwerp, energie, bodem, materialisatie, biodiversiteit en klimaatadaptatie, maar ook de borging van het concept en de menselijke maat zijn heel erg belangrijk. Rivierduinen scoort goed op vrijwel alle duurzaamheidsthema’s en heeft daarmee dan ook met glans het A-label verdiend.”

Lodewijk Hoekstra (links) reikte namens NL Greenlabel het NL Terreinlabel-certificaat uit aan projectontwikkelaars Stef Beumer en Edith Baltusse. Rechts wethouder Ben Hiddinga gemeente Oude IJsselstreek.

“Wat Rivierduinen verder zo bijzonder maakt is dat het project van A tot Z inhoudelijk gedreven is. Zowel de eigenaar/opdrachtgever, de projectontwikkelaar, de architecten en de gemeente hebben zich geschaard achter dezelfde inhoudelijke visie en ambitie. Het project draait niet om geld of winstbejag, maar om het daadwerkelijk herstellen van de oorspronkelijke landschappelijke kwaliteit, de biodiversiteit en het creëren van een aangename, klimaatbestendige leefomgeving voor de toekomstige bewoners”, aldus Alberse.

Noaberschap

Als alles volgens plan verloopt kunnen de eerste bewoners in 2022 hun nieuwe woning betrekken. Zij gaan deel uitmaken van een uniek concept gestoeld op het typisch Achterhoekse begrip ‘naoberschap’. Hierin staat gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de leefomgeving – er zijn zelfs geen particuliere tuinen – en zorg voor de medemens centraal. Elke bewoner wordt automatisch lid van de VVE. Er komt een gemeenschappelijke werkplaats, moestuin en gastenverblijf en er is zelfs een energiecoöperatie gepland waar iedere bewoner mede-eigenaar van wordt. Het is ook de bedoeling dat er elektrische deelauto’s worden aangeboden, zodat de parkeerdruk wordt verminderd en er meer ruimte blijft voor mens en natuur.