Bomen gebaat bij fietspad gekoppelde betonelementen
Welke invloed kan een fietspad hebben op de ontwikkeling van de bomen? Met deze vraag ging Easypath naar Bomenwacht Nederland. Dat lijkt een logische vraag, maar er wordt meestal juist gekeken naar de invloed die de bomen hebben op het fietspad, in plaats van andersom. Door wortelopdruk kan een gelijkmatig oppervlak veranderen in een hobbelig fietspad vol scheuren. Het herstel van scheuren is een jaarlijkse kostenpost. De uitkomst van het onderzoek is opvallend.
Bomen zijn belangrijk in de aanpak van het klimaatprobleem. Ze dragen immers bij aan een schone lucht en een gezonde leefomgeving. Daarnaast beperken ze bij grootschalige toepassing de opwarming van binnenstedelijke gebieden en voorkomen zo hittestress. Ook vangen ze fijnstof op, vergroten ze de biodiversiteit en beperken ze verkeerslawaai.
In stedelijke gebieden waar de ruimte beperkt is, is het niet vanzelfsprekend dat bomen de ruimte krijgen. “Een stadsboom wordt gemiddeld 40 jaar”, vertelt boomspecialist Ronald van den Brink van de Bomenwacht Nederland. “En dat is veel te kort, want een boom gaat pas na die veertig jaar echt zijn baten leveren.” In de overvolle binnensteden is er vaak maar beperkte ruimte voor bomen. Ook als de boom wel een plek in een ontwerp krijgt, is de groeiplaats vaak te klein. Hierdoor kunnen bomen bijvoorbeeld door wortelopdruk schade veroorzaken aan onder meer fietspaden. Herstel kost vaak veel geld.
“Wanneer het gaat om klimaatadaptatie willen we die bomen zoveel mogelijk in stand houden”, aldus Jim Brouwer, directeur bij Easypath®. Brouwer wilde toetsen of de betonelementen, die worden gebruikt om de fietspaden te leggen, de ontwikkelingskansen voor bomen belemmert. Hij vroeg de Bomenwacht Nederland hier onderzoek naar te doen.
Onderzoek fietspaden
Naar aanleiding van de vraag van Easypath heeft de Bomenwacht Nederland in vier gemeenten fietspaden onderzocht. Daarbij werden er drie vragen gesteld:
- Wat is de invloed van de gekoppelde betonelementen op de ontwikkeling van boomwortels?
- Is er een verschil aan te tonen met traditionele asfalt- of tegelfietspaden?
- Welke mogelijkheden zijn er om bij de aanleg van fietspaden de negatieve effecten op bomen te verkleinen en de ontwikkelingsmogelijkheden van bomen te vergroten?
De Bomenwacht startte in 2021 en koos voor twee bestaande fietspaden met gekoppelde betonplaten: één die in 2006 in Wageningen is gelegd en één in Teylingen, van 2013. Daarnaast werd een traditioneel aangelegd fietspad in Haarlem onderzocht. Ook brachten de onderzoekers een bezoek aan een locatie in Amstelveen waar men een traditioneel fietspad wilde vervangen door de constructie met gekoppelde betonelementen. De onderzoekers voerden een groeiplaatsonderzoek uit, waarbij ze een aantal bomen beoordeelden en de bodem direct naast en onder de fietspaden onderzochten. Hoe liggen de fietspaden er nu bij met de bomen die er langs staan? Is er last van wortels? Gaan die wortels eronder? Hoe dik zijn die wortels? En wat is de kwaliteit van de groeiplaats? Het is een greep uit het onderzoek dat is uitgevoerd, volgens Van den Brink. “En hoe verschilt dat bij betonelementen, asfalt of tegels?” Daarnaast vroeg Bomenwacht de gemeenten een vragenlijst in te vullen.
Combinatie verdichting en ruimte
De gekoppelde betonelementen van Easypath® kwamen positief uit dit onderzoek, zowel voor de fietspaden als voor de bomen. Van den Brink vertelt waarom: “Het is de combinatie van minder verdichting en extra ruimte. Bij traditionele fietspaden is de ondergrond zwaar verdicht en laat minder water en zuurstof door. De wortels gaan het hogerop zoeken en groeien dan tussen de fundatielaag en asfalt of tegels heen. Bij gekoppelde betonelementen is die fundatie nauwelijks verdicht, omdat drukverdeling groter is en verdichten minder nodig is. Hierdoor krijgen water en zuurstof en de boomwortels de ruimte.”
De Bomenwacht ontdekte dat er onder de betonconstructie ruim voldoende zuurstof voor de bomen was. Indien er bomenzand wordt toegepast, worden de omstandigheden voor de bomen nog verder verbeterd. Doordat de bodem niet is verdicht en er voldoende zuurstof en water aanwezig is, kunnen wortels bij toepassing van betonelementen naar beneden groeien. Daar is immers voldoende ruimte om verder te groeien. Dit biedt in steden een groot voordeel. De groeiplaats onder de betonplaten wordt bijna verdubbeld en de levensduur van de boom wordt verlengd. “Hoe groter de bewortelbare ruimte, hoe groter een boom kan worden en hoe langer deze meegaat”, zegt Van den Brink.
Toekomstbestendig
“Dat we een integrale oplossing bieden die wortel- en opdrukschade voorkomt, wisten we. Dit is uiteraard een mooie bevestiging. Maar we zijn vooral blij dat we met onze toepassing kunnen voorzien in een optimale groeiplaats voor bomen, zowel in nieuwe als bestaande situaties”, aldus Brouwer, die aangenaam verrast was door de uitkomst. Hij besluit: “Doordat onze betonelementen modulair gelegd zijn, is het mogelijk om deze elementen te verwijderen om de groeiplaats te optimaliseren of bomenzand toe te voegen. En dit is belangrijk, nu we te maken hebben met droogte en hittestress.”
Easypath
www.easypath.nl
