WaterStraat en HittePlein: fieldlab voor innovaties

Tekst: Henk Wind

The Green Village is gesitueerd op de TU Delft Campus en omvat onder andere over kantoorgebouwen, bewoonde rijtjeshuizen, straten en een gelijkspanning-, waterstof- en warmtenet. Foto: Rolf Koppen.

De WaterStraat en het HittePlein maken onderdeel uit van The Green Village op TU Delft Campus. Dit fieldlab beschikt onder andere over kantoorgebouwen, bewoonde rijtjeshuizen, straten en een gelijkspanning-, waterstof- en warmtenet. Innovatieve producten zijn gemakkelijk aan te sluiten op de infrastructuur, waarna studenten van de TU Delft en andere universiteiten, hogescholen en mbo’s klaar staan om metingen te verrichten.

Herinrichting HittePlein

De thema’s van The Green Village zijn ‘Duurzaam bouwen & renoveren’, ‘Toekomstig energiesysteem’ en ‘Klimaatadaptieve stad’. De WaterStraat en het HittePlein zijn onderdelen van de Klimaatadaptieve stad. De WaterStraat ging in 2018 van start; het HittePlein in 2020. “Nederland is een waterland en de waterproblematiek van straten en riolen stond dan ook al langer in de belangstelling. Hittestress is een recenter thema dat vooral de afgelopen twee jaar veel aandacht heeft gekregen, door de droogte en de dreigende tekorten aan drinkwater”, vertelt Floor Pino, projectmanager klimaatadaptatie van The Green Village.

Het HittePlein wordt momenteel compleet heringericht. Het was tot nu toe daadwerkelijk een HittePlein, voornamelijk bestaande uit betonnen Stelcon-platen. Bij de herinrichting worden juist maatregelen tegen hittestress geïmplementeerd, zoals groen en waterberging. “Dat groen krijgt bijvoorbeeld verschillende hoogtes waardoor een verkoelend briesje zou ontstaan. We kunnen het effect van dat soort maatregelen nu heel goed vergelijken met de oude situatie. Daarnaast is er op het HittePlein aandacht voor waterberging.”

Belangrijkste maatregel tegen hittestress is het aanbrengen van groen en dat heeft water nodig. Floor: “Omdat we geen drinkwater willen gebruiken, hebben we berging van regenwater nodig. Daar zitten dus duidelijke raakvlakken met de WaterStraat. HittePlein en WaterStraat zijn ook naast elkaar gesitueerd. Tevens worden op het HittePlein nu producten voor waterberging toegepast die eerder in de WaterStraat zijn getest. Voor een deel zijn dat doorontwikkelingen. Zo is in de WaterStraat bijvoorbeeld gekeken naar producten voor waterberging onder een gesloten verharding en testen we datzelfde product nu met halfverharding of groenbeplanting.”

Projectmanager klimaatadaptatie van The Green Village Floor Pino is heel tevreden over de resultaten van de proefterreinen en het aantal bezoekers. Foto: The Green Village.

Urgentie

De WaterStraat is een samenwerking met het Hoogheemraadschap Delfland. “Aan het begin hebben we gezegd dat we in ieder geval voor vijf jaar wilden samenwerken. Dat betekent niet dat we in 2024 stoppen of dat het dan klaar is. Het is pas klaar als er voldoende innovaties door de markt zelf opgepakt worden. Dat geldt ook voor het Hoogheemraadschap en de waterschappen. We zitten met deze thema’s op het snijpunt van heftige buien en periodes van droogte, die elkaar gaan afwisselen en zo voor nieuwe problemen zorgen. De komende jaren zullen deze thema’s niet meer uit de urgentie verdwijnen”, verwacht Floor.

Succesvolle marktintroducties

Innovaties om te testen en te onderzoeken zijn er in ieder geval voldoende, zowel voor de WaterStraat als voor het HittePlein. Belangrijk daarbij voor The Green Village is dat de ondernemer een ontwikkelvraag heeft. Deze kan technisch zijn, maar ook op gebied van regelgeving, maatschappelijke omarming of businesscase.

Het fieldlab heeft ook al diverse producten mogen begeleiden tot de stap van grootschaliger marktintroductie. Als voorbeelden noemt Floor Pino de Watertable van Trewatin Urban Water en BlueBloqs van FieldFactors. De Watertable bestaat uit betonnen ‘tafel’-elementen die in verschillende aantallen, vormen en hoogtes kunnen worden gebruikt en die onder de bestrating komen te liggen. Onder deze elementen bevindt zich een holle ruimte waarin grote hoeveelheden water worden gebufferd en geïnfiltreerd. Deze Watertable is inmiddels in projecten door heel Nederland toegepast.

BlueBloqs zijn onder meer toegepast in Rotterdam Sparta. Het regenwater van 40.000 m² verhard oppervlak wordt opgevangen en ondergronds opgeslagen, waardoor overstromingen in de wijk worden voorkomen en het beschikbaar komt voor hergebruik. De BlueBiofilter zuivert het water van hoge concentraties ijzer, PAK’s en nutriënten. Het opgeslagen regenwater wordt gebruikt voor irrigatie van het voetbalveld in het Sparta Stadion, waardoor daarvoor geen drinkwater meer nodig is.

De Watertable bestaat uit betonnen ‘tafel’-elementen die in verschillende aantallen, vormen en hoogtes kunnen worden gebruikt en die onder de bestrating komen te liggen. Foto: The Green Village

Lef nodig

Een probleem dat Floor Pino ziet in de markt is niet zo zeer de ontwikkeling van nieuwe producten, als wel de grootschalige toepassing daarvan door opdrachtgevers. Die zijn nog wel bereid om ergens een pilot mee te doen, maar om maatregelen dorps- of wijkbreed door te voeren is vaak een stap te ver. “We zouden wel willen dat er nog meer bedrijven in de rij zouden staan met hun innovaties, maar het probleem zit vooral in het opschalen. Toepassen van nieuwe producten of oplossingen is vaak spannend; daar is lef voor nodig bij opdrachtgevers. Daarbij wil iedereen altijd zijn eigen pilot doen om voor zichzelf bewijs te verzamelen dat het werkt. Terwijl er vaak voldoende vergelijkbare projecten zijn waarin het product zich al bewezen heeft.”

BlueBloqs van FieldFactors zuivert het water zodat het geschikt wordt voor hergebruik. Foto: Alwin Wink.

Bezoekerscentrum

Ook op het vlak van productontwikkeling en marktintroductie wil The Green Village graag een handje helpen. Het beschikt onder meer over een splinternieuw bezoekerscentrum in de vorm van een innovatief glazen gebouw. Dat staat altijd open voor de ontvangst van allerlei betrokken partijen, van vastgoedbeheerders tot en met grondwerkers en installateurs. “En dan niet per se alleen maar mensen die al met duurzaamheid bezig zijn. We willen graag iedereen inspireren en laten zien dat het anders kan.”

Dat leidt soms tot verrassingen. “Dat gebeurde bijvoorbeeld met Bufferblocks. Dat zijn modulaire betonnen holle elementen die gezamenlijk fungeren als ondergrondse waterbuffer, vanwaar water langzaam in de ondergrond kan infiltreren. Het is door zijn holle ruimte een lichtgewicht systeem. Een bezoekende partij stelde hen de vraag of het systeem ook kon worden gebruikt voor ophogingen van verzakte straten. Dat was iets waar de ontwikkelende partij zelf niet eens aan had gedacht.”

Naast meten en onderzoeken wil The Green Village ook mensen bewust maken en inspireren. Foto: Annelies van ’t Hul.

Klimaatkwartier

Naast WaterStraat en HittePlein is onlangs ook het KlimaatKwartier in The Green Village geopend. Ook dat is onderdeel van de Klimaatadaptieve stad, maar richt zich meer op gebouwen, zoals groene gevels en daken en waterberging op daken en bijvoorbeeld de combinatie daarvan met PV-panelen. Besparing op drinkwater is daarin eveneens een thema, onder meer door gebruik van regenwaterberging.

Een belangrijk overstijgend thema in The Green Village is circulariteit. Dat komt liefst in elk onderdeel terug. “Bij wegen gaat het dan bijvoorbeeld over asfalt van reststromen of gerecycled beton”, aldus Floor.

“Er gebeurt veel”, concludeert Floor. “We zijn heel tevreden over de resultaten van de proefterreinen en trekken ook veel bezoekers. Klimaatadaptatie is een steeds breder levend thema. Belangrijk is nu dus wel dat ook opdrachtgevers bereid zijn daarin op te schalen. We hopen dat we met de WaterStraat en het HittePlein daaraan mogen bijdragen, tot het moment dat dat niet meer nodig is en de markt het zelf oppakt.”