Belang van technische installaties in de Heinenoordtunnel
Luidsprekers, verlichte pictogrammen en kilometers kabels. Een tunnel, zo ook de Heinenoordtunnel, zit vol met technische installaties die de gemiddelde reiziger misschien niet eens opvallen. Stuk voor stuk zijn ze enorm belangrijk. Waarom precies?
Tekst en beeld: Rijkswaterstaat
Nieuwe vluchtdeur in de Heinenoordtunnel Foto: Rijkswaterstaat © Studio Retouched
Elke dag rijden er zo’n 110.000 voertuigen door de Heinenoordtunnel. In 2023 en 2024 renoveert Rijkswaterstaat de Heinenoordtunnel in de A29. Veel bruggen, viaducten en tunnels stammen uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Het verkeer is sindsdien enorm toegenomen en vrachtwagens zijn een stuk zwaarder geworden. De Heinenoordtunnel stamt uit 1969 en is de eerste tunnel van in totaal acht tunnels die in Zuid-Holland gerenoveerd worden. De constructie krijgt een grondige opknapbeurt en onder andere worden de tunnel technische installaties vervangen. De tunnel wordt ook uitgerust met een nieuw standaard systeem om de tunnel te bedienen, besturen en bewaken.
Reizigers moeten altijd veilig zijn in de tunnel, ook in geval van nood. Eén van de belangrijkste doelen van veel van de technische installaties is bij een calamiteit de mensen helpen in die eerste minuten voordat de hulpdiensten er zijn. Dat wil zeggen dat ze ervoor zorgen dat mensen zelf de tunnel veilig kunnen verlaten, dat zij zichzelf kunnen redden: zelfredzaamheid.
Zelfredzaamheid
Stel, er vindt een aanrijding plaats waarbij brand ontstaat. De rookdetectie signaleert dat er rook ontwikkeling is, de ventilatoren slaan automatisch aan en drijven de rook uit de tunnelbuis en blazen de hitte weg. In de hulppostkasten zitten middelen om eventueel zelf een kleine brand te kunnen blussen. Daar zit ook een noodtelefoon, zodat weggebruikers meteen contact kunnen maken met de verkeerscentrale. En de zo vanzelfsprekende verlichting gaat op 100%.
Stilstaande voertuigen in beeld
In de tunnel zit ook een systeem dat stilstaande voertuigen opmerkt. Zodra er een auto in de tunnel stilstaat, ziet de tunneloperator in de verkeerscentrale dat en met één druk op de knop sluit deze de tunnel af. De matrixborden boven de weg gaan dan knipperen, het verkeerslicht bij de tunnel springt op rood en de afsluitbomen kunnen worden gesloten. Nieuw verkeer kan dan de tunnel niet meer in.
Omroepsystemen en pictogrammen
Naast standaard spraakberichten kan de tunneloperator in de verkeerscentrale ook via het omroepsysteem de mensen in de tunnel de weg wijzen naar de speciale vluchtgang tussen twee tunnelbuizen in, het middentunnelkanaal. De pictogrammen in de tunnel tonen de kortste route en aparte luidsprekers begeleiden de mensen naar een vluchtdeur. De vluchtdeuren zijn dan extra verlicht met een groene randverlichting en een spot boven de deur. De vluchtdeuren zijn zo gemaakt dat deze met een relatief geringe inspanning open zijn te schuiven. Deuren schuiven ook vanzelf weer dicht.
Het middentunnelkanaal in de Heinenoordtunnel Foto: Rijkswaterstaat © Studio Retouched.
Veilig in middentunnelkanaal
Eenmaal in het middentunnelkanaal worden mensen de juiste kant op gestuurd, ondersteund door een omroepinstallatie en borden met pictogrammen. Mensen kunnen via het middentunnelkanaal vanuit beide tunnelbuizen zelf de tunnel uit lopen en daar wachten op hulp en verdere instructies van de hulpdiensten. Of, als ze slecht ter been zijn, daar veilig wachten op hulp. Een overdruk installatie zorgt ervoor dat er in het middentunnelkanaal geen rook vanuit de verkeerstunnelbuis kan komen. De vluchtdeuren zelf zijn bestand tegen direct vuur en hitte en houden de vluchtweg veilig.
Het middentunnelkanaal in de Heinenoordtunnel Foto: Rijkswaterstaat © Studio Retouched.
Hulpdiensten
Met installaties en systemen in de tunnel wordt er zo gezorgd dat automobilisten en hun medereizigers zich zelf in veiligheid kunnen brengen. Hierbij kan de ‘bedienaar’ in de verkeerscentrale op afstand ook hulp bieden totdat de hulpdiensten arriveren.
In de tunnel zijn er ook installaties aanwezig voor de hulpdiensten zodat zij hun taak kunnen uitvoeren. Denk aan aansluitingen en blusleidingen voor het kunnen blussen van een brand. Voor de communicatie van de hulpdiensten is er gezorgd voor dekking van hun portofoons en mobilofoons. Ze krijgen straks na de renovatie ook de beschikking over beelden van de tunnel, zodat ze direct beter zicht hebben op de situatie in de tunnel.
Bedienen, besturen en bewaken
Al die installaties moeten wel op een juiste manier met elkaar samenwerken en ook moet de bedienaar de nodige handelingen op afstand kunnen uitvoeren. Daarvoor wordt een 3B systeem gebruikt: 3B staat voor bedienen, besturen en bewaken.
Een complex netwerk van computers, PLC’s netwerktechniek en heel veel aansluitingen van de apparatuur naar de besturingscomputers, moet dit alles realiseren. PLC staat daarbij voor programmable logic controller en is een computer die geprogrammeerd is om specifieke taken uit te voeren en de prestaties van machines en processen te monitoren en te beheersen.
Al met al zijn er dus veel installaties nodig bij een incident. En dan hebben we het nog niet over de noodzakelijke dagelijkse dingen als water wegpompen bij regen, het koelen van alle technische ruimten, de energievoorziening en zo nog een aantal zaken.
Al deze installaties en systemen worden vervangen tijdens deze renovatie. De nieuwe installaties en systemen worden naast de bestaande gemonteerd, zodat de oude in werking blijven en we de tunnel niet maanden achtereen hoeven af te sluiten. Na iedere afsluiting worden de installaties weer getest en aangezet, zodat de tunnel weer veilig gebruikt kan worden.
Alle installaties moeten op een juiste manier met elkaar samenwerken en ook moet de bedienaar de nodige handelingen op afstand kunnen uitvoeren. Een complex netwerk van computers, PLC’s netwerktechniek en heel veel aansluitingen van de apparatuur naar de besturingscomputers, maken dit mogelijk. Foto: SeveraIII.
Wat betekent de renovatie op hoofdlijnen?
- Dienstgebouw
De gevels van de voorheen gele dienstgebouwen – aan iedere kant van de tunnel staat een dienstgebouw – zijn inmiddels grijs en de beide dienstgebouwen worden opgeknapt. Alle kabels en leidingen en systeemkasten worden vervangen. De systemen en installaties in de tunnel worden vanuit de verkeerscentrale in Rhoon en de dienstgebouwen aangestuurd. De Heinenoordtunnel krijgt tevens nieuwe bedienings-, besturings- en bewakingssystemen die voldoen aan de laatste veiligheidseisen zoals opgenomen in de Landelijke Tunnelstandaard (LTS).
- Middentunnelkanaal
De Heinenoordtunnel had nog geen middentunnelkanaal. Deze is tijdens de afsluiting in augustus al gerealiseerd. Automobilisten hebben hiermee bij calamiteiten een snelle en veilige, afgesloten vluchtroute. In het bovendeel van het middentunnelkanaal komen ook de kabels en leidingen naar de technische installaties. Via het middentunnel kanaal kan men bij incidenten en calamiteiten bij de systemen en installaties. Grote voordeel is dat boven in het middentunnelkanaal gewerkt kan worden terwijl het verkeer door de tunnel rijdt. Dit scheelt afsluitingen en dus hinder voor de weggebruikers.
- Installatiewerkzaamheden
Er worden er zo’n vijftig installaties, onder meer de ventilatie, het licht en de slagbomen, vernieuwd. Tevens worden camera-, video- en audiosystemen vervangen.
- Hoogtedetectie
Om te hoge voertuigen te waarschuwen en veilig langs de tunnel te leiden, komt er ruim voor de tunnelingangen een hoogtedetectiesysteem en er komen afvoerwegen. Hiermee wordt voorkomen dat te hoge voertuigen vast komen te zitten in de tunnel of de tunnel beschadigen en daarmee hinder en files veroorzaken voor het overige verkeer.
Zinkvoegen
De Heinenoordtunnel bestaat uit zeven betonnen bakken die met zes rubberen, flexibele delen aan elkaar vastzitten, de zinkvoegen. Het technisch onderzoek heeft uitgewezen dat de zinkvoegen ‘geconserveerd’ moesten worden. Dat is inmiddels in beide buizen gebeurd. Het asbest, dat bij de bouw gebruikelijk was in brandwerend materiaal, is ook direct verwijderd en vervangen door nieuwe brandwerende platen.
Trekpalen
Twaalfhonderd palen onder de tunnel zorgen ervoor dat de tunnel, die door de druk van het water omhoog wil, op z’n plek blijft. Middels sonaronderzoek en trekproeven is gecontroleerd of de trekpalen nog goed zijn. En dat is het geval.
Verduurzamen
De renovatie wordt aangepakt om waar het kan de tunnel te verduurzamen. Met nieuwe ledverlichting en nieuwe lichtroosters wordt onder andere het energieverbruik verminderd. De noodaggregaten die op diesel liepen zijn door een nieuwe energievoorziening niet meer nodig en hebben inmiddels een andere bestemming gekregen. Zij voorzien nu een ziekenhuis en een broodfabriek in Oekraïne van stroom. Voor andere nog bruikbare materialen die uit de tunnel komen wordt ook een andere bestemming gezocht.
Ook andersom wordt materiaal hergebruikt. Zo zijn de ventilatoren die tijdelijk in de naastgelegen Tweede Heinenoordtunnel hangen, afkomstig van de Maastunnel in Rotterdam.
En verder…
Tijdens de renovatie wordt verder nog het asfalt vernieuwd, de hoofdwaterafvoer en riolering vervangen, de pompen in de pompkelders aangepast en hittewerende bekleding waar nodig vervangen of aangebracht. Ook komen er in de tunnelingangen nieuwe lichtroosters.
