Emissieloos werken op het water
Bij Alphen aan den Rijn heeft Ploegam ongeveer 2 kilometer damwand emissiearm getrild. Het bedrijf won de inschrijving mede door te kiezen voor een elektrisch hydraulisch aangedreven trilblok. Maar om dat te laten werken kwam er op het water nog een hele installatie bij, inclusief batterijen en biogasgenerator.
Tekst: Henk Wind
Foto’s: Maaike Engelen / Bredenoord
Wat begon met een emissiearm trilblok, leidde tot een uitgebreid samenstel van installaties op pontons, terwijl ook de materialen over water werden aangevoerd.
Het hoogheemraadschap van Rijnland laat de dijk langs de Oude Rijn in de gemeente Alphen aan den Rijn versterken. Het project Kortsteekterweg omvat ruim 5 kilometer versterking van een vrij smalle dijk. In eerste instantie was het idee om de naastgelegen teensloot te verplaatsen om zo meer ruimte voor de dijk te creëren. Uiteindelijk is echter gekozen voor een duurdere, maar veel duurzamere, oplossing middels het plaatsen, respectievelijk verhogen van damwanden. Deze damwanden zorgen ervoor dat omwonenden en inwoners van het achterliggende gebied de komende 100 jaar droge voeten houden. Ook wordt langs de dijk een wandelpad aangelegd. Dat pad is feitelijk een verwijzing naar het vroegere jaagpad, waar de paarden liepen die de trekschuiten voorttrokken.
Beloning voor duurzaamheid
Bij de aanbesteding van deze dijkverbetering Kortsteekterweg hanteerde het hoogheemraadschap een EMVI-score, waarvan emissiebeperking een onderdeel was. “Het hoogheemraadschap had vijf materieelstukken aangewezen waarop emissiebeperking van toepassing kon zijn. Dat waren het trilblok en een rupstelescoopkraan voor het aanbrengen van de damwanden, een werkschip/duwboot voor het verplaatsen van de pontons, een machine voor het aanbrengen van de groutankers voor de damwand en een rupskraan voor grondwerk rondom de Dikke Molen”, vertelt projectleider Wessel Boot van Ploegam. Dit bedrijf wist de aanbesteding te winnen met de keuze voor een elektrisch hydraulisch trilblok en de inzet van een elektrische kraan voor het grondwerk. Voor de duwboot en het aanbrengen van de groutankers koos Ploegam voor gebruik van milieuvriendelijke HVO100 als brandstof.
“Zo’n tenderfase is maar kort. We hebben toen alleen kunnen kijken of er een emissiearm trilblok was. Dat bleek er te zijn bij één van onze vaste partners: Dieseko. Na de tender ga je dat dan verder uitwerken en bleek het een grote uitdaging om dat elektrisch hydraulische blok emissiearm te laten werken”, geeft Boot aan. “De dijk is een veendijk en je kunt niet met zwaar materieel op de dijk werken. Het werk wordt daarom uitgevoerd vanaf een ponton op het water. In totaal leg je met dat ponton een afstand af van ruim 5 kilometer. Er was geen zware netaansluiting in de buurt om batterijen te kunnen laden”, schetst werkvoorbereider Johan Peters de situatie. En dus moest Ploegam op zoek naar alternatieven.
Voor het draaien van de rupskraan werd HVO100 ingezet.
Elektrisch-hydraulisch
Het emissievrije trilblok van Dieseko is in een rupsdraadkraan van Ploegam zelf gehangen. Het trilblok zelf werkt volledig hydraulisch. De hydrauliekdruk voor het trilblok komt vanuit een elektrisch aangedreven hydraulisch Powerpack: een container met elektromotoren die naast de kraan op het ponton werd geplaatst. “De uitdaging in de stroomvraag zit in het opstarten van de hydrauliekmotoren. Deze zorgen voor een piek in het stroomgebruik. Als de hydrauliek op druk is, is het gevraagde vermogen vrij laag”, zegt Johan. “Voordeel daarbij was dat de damwanden relatief licht waren en ook maar 12 meter lang, terwijl de ondergrond slap was. Het trillen op zich ging dus vrij gemakkelijk en kostte niet heel veel energie”, geeft Wessel aan. Het blok van Dieseko was daar dan ook ruim voldoende voor.
Voor de stroomvoorziening deed Ploegam een beroep op Bredenoord. Die plaatste een BatteryBox van 600 kWh op het ponton om de elektromotoren te voorzien van de benodigde stroom. Deze BatteryBox kon ook prima de pieken in de stroomvraag opvangen. Johan: “Maar batterijen moeten wel geladen worden. Dat zou ’s nachts kunnen, maar we hadden dus geen geschikte netaansluiting in de buurt. Daarom heeft Bredenoord samen met Powercrumbs gekozen voor een biogasgenerator. Die biogasgenerator is continu verbonden met de BatteryBox en laadt deze wanneer dat nodig is. Doordat de generator zelf geen stroompieken hoeft op te vangen kan die heel constant draaien en is die heel energie-efficiënt. Het biogas dat Powercrumbs gebruikt, is gas dat vrijkomt bij de rioolwaterzuivering en daar wordt afgevangen.”
De hydrauliekdruk voor het emissievrije trilblok van Dieseko wordt opgewekt middels elektromotoren die in een Powerpack-container naast de kraan op het ponton was geplaatst.
Tanks met biogas wisselen
De voorraadtank met 1000 m3 biogas werd samen met de biogasgenerator op een eigen ponton geplaatst. Johan: “Je moet dat biogas ook weer kunnen bijvullen. Ongeveer eens per week koppelden we het ponton met biogastank en – generator los en brachten we dat naar een plek langs de dijk waar vrachtwagens konden komen. Daar konden we de tank wisselen en weer terugvaren. Ondertussen konden we met de batterybox gewoon doorwerken.”
“Het leverde een unieke combinatie op. Voor het eerst werd in Nederland biogas op het water toegepast en werden met biogas damwanden elektrisch ingetrild”, geeft Wessel aan.
Dat Ploegam voor het aanbrengen van de groutankers koos voor materieel op HVO100, heeft vooral te maken met de stand van techniek. Er is simpelweg nog geen materieel beschikbaar dat dit werk emissieloos kan uitvoeren. Ook de rupsdraadkraan waar het trilblok in hing, werd gevoed met HVO100. Voordeel was wel dat die rupskraan vrij weinig energie nodig had. Het rijden is slechts minimaal op een ponton en het gaat dus vooral om het draaien en het hijsen.
Een deel van de damwanden is niet getrild maar gedrukt. Wessel: “Dat was voorgeschreven voor plekken waar we dichter dan 25 meter bij de bebouwing werkten. Dat voorkomt overlast. Het drukken is uitgevoerd door een onderaannemer.”
De biogasgenerator en bijbehorende tank zijn op een eigen ponton geplaatst, dat afgekoppeld kan worden om de tank te wisselen.
Kosten en baten
De duwboot die Ploegam inzette voor het vervoer van vrijwel alle materialen, was er dus eveneens een op HVO100. Wessel: “Zo’n boot is er al wel elektrisch, maar ook dan heb je weer te maken met het laden. Dat was dus lastig op deze locatie. En wat zijn dan de kosten en baten?” Voor het grondwerk voor een stukje kadeverbetering rondom de Dikke Molen heeft Ploegam een elektrische graafmachine ingezet. Die heeft het bedrijf zelf, maar voor dit project is een machine gehuurd. Johan: “Er mocht geen zware machine op de veendijk en we hadden zelf de juiste machine niet beschikbaar. Die hebben we daarom gehuurd, maar we hebben er wel een eigen machinist op gezet.”
Het werk startte op 1 juni 2023 en is op 1 oktober 2023 afgerond voor wat betreft het emissieloze deel. “We zitten nu op een heel smal deel en daar is gewoon geen ruimte voor dit hele ponton met alle toebehoren. Daar werken we nu dus traditioneel”, geeft Johan aan
Ploegam kijkt tevreden terug op de emissievrije aanpak. Johan: “We waren er van tevoren wel wat sceptisch over. Het is een nieuw systeem en dan moet toch in de praktijk blijken of het werkt en doet wat is beloofd. Er waren wel wat kinderziektes, maar daarna liep het uitstekend. Het is natuurlijk ook voor alle partijen een testproject en dus staat iedereen gelijk klaar om te helpen als er iets niet goed gaat. Maar de communicatie en samenwerking waren echt top. De heiploeg van Ploegam heeft het idee omarmd en meegewerkt aan dit succes.”
In de techniek van met name batterijen kan er in de ogen van Wessel nog wel wat verbeteren. “Het bijladen van de batterijen werd automatisch aangestuurd, maar wat mij opvalt is dat er heel veel energie nodig is om alles werkend te houden zonder dat die energie naar het werk zelf gaat. Zo moet je in de zomer veel energie stoppen in het koelen van de batterijen. Daar zou de techniek nog wel een stapje mogen zetten.”
Ambities Ploegam
Voor Ploegam was het project tevens een mooie leerschool. Het bedrijf heeft de ambitie om in 2025 – over twee jaar dus al – in staat te zijn alle projecten emissieloos aan te kunnen bieden. Wessel twijfelt er niet aan dat dat haalbaar is. “Als ik de ontwikkelingen in elektrische graafmachines zie in de afgelopen jaren, dan gaat het heel snel. Dat gebeurt nu ook met ander materieel.” Een grotere bottleneck voor daadwerkelijk emissievrije uitvoering, ziet hij in de uitvraag van opdrachtgevers. “Als de opdrachtgever het niet vraagt en beloont, kun je het niet doen. Als je emissieloos inschrijft waar dat niet wordt gevraagd, prijs je jezelf uit de markt. Dan kun je niet concurreren. Wij hebben als Ploegam de ambities, maar we hebben daar wel de opdrachtgevers bij nodig.”
