ProRail stimuleert duurzame innovatie geluidsschermen
ProRail plaatst de komende jaren circa 56 kilometer geluidsscherm van gemiddeld 2,5 meter hoog langs het spoor. Om de milieu-impact daarvan te beperken, koos de organisatie samen met Rijkswaterstaat voor een bijzondere aanbesteding middels innovatie-partnerschap. Dat resulteerde in acht innovatieve schermen die aan alle eisen voldoen. Vier partijen mogen nu elk een geluidsscherm van 250 m2 realiseren.
Tekst: Henk Wind
Foto’s: ProRail
Heijmans ontwikkelde het DuBLOK, waarmee schanskorven eenvoudig kunnen worden gestapeld.
“Het Meerjarenprogramma Geluidsanering gaat de komende jaren leiden tot een grote vraag aan geluidsschermen langs het spoor”, zegt woordvoerster Joke van der Cruysen van ProRail. “Dat is een programma vanuit het ministerie om het spoor stiller te maken. We hebben de laatste saneringsplannen daarvoor inmiddels bij de gemeenten ingediend. Na goedkeuring daarvan gaan de schermen geplaatst worden.” Deze geluidsanering komt bovenop de reguliere plaatsing van geluidsschermen.
“Tot voor kort hadden we in hoofdzaak drie varianten in geluidsschermen, met vooral aluminium en beton met steenwol en schanskorven”, zegt Thomas Huffmeijer, projectmanager Innovatie bij ProRail. “Maar nu we zo veel gaan bouwen, wordt het belangrijk om meer met duurzaamheid te doen. Die vraag hebben we aan de markt gesteld. We wilden samen met de markt innoveren. Daarom hebben we gekozen voor een bijzondere manier van aanbesteden, namelijk middels een innovatiepartnerschap. Dat biedt de ruimte om samen op te trekken en bedrijven kunnen met elk lid van het projectteam in gesprek gaan, in plaats van dat alles via een tendermanager moet lopen. Doel was om te komen tot zo veel mogelijk partijen met oplossingen die aan alle eisen zouden voldoen. Daarvan zouden uiteindelijk vier partijen een commerciële opdracht krijgen om elk 250 m2 geluidsscherm te realiseren.”
Go of no go
Het scherm van 4Silence heeft een dempend paneel van lichtgewicht gerecycled PE. Daardoor kan ook het betonnen frame slank blijven.
De uitvraag was zo geformuleerd dat die voldoende ruimte bood voor innovaties, maar zonder in te leveren op functionele eisen. Huffmeijer: “De technische eisen waren bepalend voor een go of no go. Die hadden betrekking op aspecten als akoestiek, brandveiligheid, constructie en levensduur. Daarna kwam de businesscase, met als hoofdaspecten de impact, de technische haalbaarheid en het toekomstperspectief. Dat laatste betrof onder meer de vraag in hoeverre het concept levensvatbaar zou zijn na het innovatiepartnerschap. Zeer belangrijk was ook de MKI-score, waar het natuurlijk allemaal om draaide. We hebben in vier fases naar al die aspecten gekeken. In de eerste fase waren het nog nader uit te werken ideeën en een businesscase, daarna volgden laboratoriumtests op samples en een veldtest met proefopstellingen, met tot slot de gunning. Die gunning is nu net afgerond. Nu gaan we op zoek naar locaties om de vier partijen elk daadwerkelijk een scherm te laten bouwen.”
Verrassende inzendingen
Terrestrial benut 3D printtechnieken, met aarde als grondstof.
ProRail werd verrast door zeventien inzendingen. Die waren heel divers. Er waren inzendingen waarbij de innovatie betrekking had op delen van traditionele schermen, maar er waren ook inschrijvingen met geheel nieuwe materialen, waaronder hout, mycelium, blokken van baggerspecie en 3D geprinte aarde. Ook de inzenders waren heel divers, van bij ProRail bekende partijen tot één- en twee-pitters voor wie deze markt volledig nieuw was. Huffmeijer was blij met dat resultaat. “Dat zijn partijen die wij niet op de radar hadden en die we normaal niet bereiken, maar die wel supermooie oplossingen hebben. Zelf melden ze zich ook niet zo snel omdat ze denken dat ze toch niet direct aan onze eisen kunnen voldoen. Maar alle inzendingen waren zeer innovatief en sommige waren dusdanig anders dat wij erg benieuwd waren hoe alle partijen het traject zouden doorlopen.”
Uit deze inzendingen werden er twaalf geselecteerd, waarbij er uiteindelijk acht overbleven voor de veldtest. “Deze partijen kregen van ons ook een vergoeding voor elke ontwikkelingsfase en een testbudget voor het uitvoeren van proeven. Dat was wellicht niet volledig dekkend, maar daarvoor is het ook een partnerschap. Daar draag je allebei aan bij”, zegt Huffmeijer.
Veldtest
Het minischerm van GSF Railinfra is gemaakt van Canadees lariks. Doordat het snel wegklapbaar is, mag het dicht langs het spoor worden geplaatst.
De veldtest van de acht schermen werd uitgevoerd van juli tot december 2023. “De eerste vraag was daarbij of je het scherm kunt bouwen. Tot dan toe waren het alleen samples. Nu moest er 12 m2 daadwerkelijk worden gebouwd. De test toonde ook aan hoe de schermen zich zouden houden in weer, wind, regen en zon. We hebben daarnaast een graffiti-test gedaan, waarbij we aangebrachte graffiti hebben verwijderd volgens het protocol dat de maker van het scherm had opgesteld. Tevens was er een molestproef, onder meer met een stanleymes. Maar ook de glaszak-slingerproef om de sterkte te beproeven.”
Resultaat van de veldtests was dat uiteindelijk zeven partijen een ‘bewijs van conformiteit’ gaan krijgen van ProRail, waarbij één partij nog wat laatste puntjes op de i moet zetten. “Daarmee kunnen ze dus ook bij aanbestedingen van andere partijen aantonen dat ze dit traject bij ProRail succesvol doorlopen hebben. We hebben de proefopstellingen gerealiseerd bij de parkeerplaats Kloosters aan de A58, waar Rijkswaterstaat bezig is met wegeninnovaties. Dat betekent dat er ook korte lijntjes zijn naar Rijkswaterstaat.”
MKI-korting
Het minischerm van GSF Railinfra.
Voor de uiteindelijke gunning werd gekeken naar een Total Cost of Ownership, waarbij de aspecten van de businesscase werden beoordeeld en een hogere MKI-score tot een hogere korting op de inschrijving leidde. “Het was daarbij aan bedrijven zelf om een afweging te maken tussen een hogere inschrijving en een lagere MKI.”
Huffmeijer vindt het eigenlijk wel jammer dat er maar vier winnaars overbleven. “Je trekt intensief met elkaar op en steekt er samen veel tijd en energie in om te komen tot een goed resultaat. Dan is het lastig om vier partijen af te laten vallen. Maar het was van tevoren vastgelegd dat we uiteindelijk vier partijen zouden kiezen. Zo’n blok van baggerspecie valt dan bijvoorbeeld af. Dat vind ik zelf wel een hele mooie oplossing, juist omdat het een product is uit een afvalstroom van een andere sector.” Huffmeijer is dan ook blij dat alle partijen het bewijs van conformiteit hebben verkregen en dus wel verder kunnen ontwikkelen.
De vier winnaars mogen nu hun scherm daadwerkelijk realiseren, in commerciële opdracht. “Doordat we het testproces hebben doorlopen, hebben we er vertrouwen in dat het allemaal goed gaat. Maar het is nog steeds een innovatiepartnerschap, waarbij we samen optrekken en we deze partijen blijven begeleiden.”
Toekomstige aanbestedingen
Dat geldt niet voor de toekomst. Bij volgende aanbestedingen hebben deze partijen geen streepje voor. “Wel zullen we sterker gaan inzetten op MKI. Het is niet voor niets dat we dit innovatietraject hebben ingezet. Daar willen we wel iets mee. Maar het is dan echt aan de markt om dat waar te gaan maken.”
Hoe dan ook is Huffmeijer blij met de resultaten van het traject. “De markt heeft ons verrast met de inzendingen, maar wellicht hebben wij de markt verrast met onze uitvraag. We hebben van bedrijven wel terug gehoord dat ze deze innovaties niet zo hadden ingezet en in ieder geval niet nu, als wij dit niet zo hadden aangepakt.”
De vier winnaars
De winnaars die de komende tijd elk een geluidsscherm mogen realiseren, zijn GSF Railinfra, 4Silence. Heijmans en Formworks Robotics/Terrestrial.
- De SoundSafe Movable van GSF Railinfra is een zogenaamd minischerm, met een hoogte van nog geen 80 centimeter. Uitzicht wordt daardoor niet verstoord en er is geen hinderlijke schaduwwerking. Doordat het scherm volledig wegklapbaar is bij calamiteiten, mag het vlak langs het spoor worden geplaatst. Het heeft daar dezelfde akoestische werking als een scherm van 2,5 meter hoog op de reguliere afstand. Het paneel is gemaakt van Canadees Lariks en is voorzien van een innovatieve levenslange brandvertraging. De spoorzijde met de latjes heeft een brandklasse D, de buitenzijde zonder latjes brandklasse B. Het systeem heeft, net als de draagconstructie, een onderhoudsvrije levensduur van 50 jaar.
- Het WHIS®panel van 4Silence is een geluidsscherm dat is opgebouwd uit recyclebare materialen. In het betonnen frame is een innovatief lichtgewicht absorberend gerecycled PE materiaal ingestort. Door het geringe gewicht kan het betonnen frame ook slank blijven, wat leidt tot een significante materiaalbesparing.
- Het DuBLOK® van Heijmans is een modulair geluidsscherm van gestapelde schanskorfblokken. Door het toepassen van slimme vormen van de blokken, haken de elementen in elkaar en kan het scherm door middel van stapelen worden opgebouwd.
- Formworks Robotics/Terrestrial ontwikkelde een ecologisch geluidsscherm dat is opgetrokken uit aarde, die met een hulpstof 3D geprint wordt. De aarde wordt liefst zo lokaal mogelijk gewonnen. De vormvrijheid van de toegepaste 3d print methodiek is ingezet om de akoestische werking van het scherm te optimaliseren. Ook is er geen wapening nodig. De muur is zo ontworpen dat er geen trekspanning ontstaat bij windbelasting en een passerende HSL trein. Daardoor volstaat een fundering van gravel, in plaats van beton.
